Wonen vraagt steeds minder bijkomende ruimte in Vlaanderen

Komende woensdag buigen de Vlaamse parlementsleden in de Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie zich opnieuw over ruimte-inname in Vlaanderen. In het resolutievoorstel over een tijdelijke bouwstop voor woonuitbreidingsgebieden staan een resem cijfers die dienen aan te tonen dat ruimte-inname in Vlaanderen de pan uit swingt. De Vlaamse Confederatie Bouw vraagt evenwel aandacht voor het gebruik van de juiste gegevens : dat zijn de laatst beschikbare en hetgeen specifiek toegespitst is op wonen. Want ondanks de perceptie dat er kwistig wordt omgesprongen met de schaarse ruimte, is voor wonen het tegendeel waar. Ook het afgelopen jaar is het bijkomend bodemgebruik voor wonen gedaald van gemiddeld 3,69ha/dag in 2018 naar 3,5ha/dag in 2019 (zie grafiek 1). In de laatste 10 jaar stellen we bovendien een duidelijk dalende trend vast in het bodemgebruik voor wonen. Tussen 2010 en 2019 daalde dat bodemgebruik met 21%.

Figuur 1 Bodemgebruik voor wonen in Vlaanderen in ha/dag
Die trend springt vooral in het oog omdat het aantal nieuwbouwwoningen in deze periode steeg met 8000 (zie grafiek 2). Het aantal nieuwbouwwoningen per hectare in gebruik genomen percelen, stijgt dus met 56% van 22 woningen per hectare naar 34.

Figuur 2 : Evolutie aantal nieuwbouwwoningen per bijkomende hectare bodemgebruik
Deze evolutie komt niet onverwacht. Onder invloed van de steeds stijgende bouwgrondprijzen en de gezinsverdunning is de vraag groot naar kleinere betaalbare woningen die efficiënt omgaan met ruimte. De toename in nieuwbouwprojecten wordt dan ook vooral gedreven door een hoger aantal appartementen en niet zozeer door nieuwe huizen of villa’s. Deze tendensen zullen zich in de toekomst voortzetten en zelfs versterkt worden. We verwachten dan ook dat de dalende trend in bodemgebruik zich zal doorzetten. Want intussen wordt twee derde van de nieuwe woonprojecten op bestaande sites gebouwd. En valt bijgevolg onder hergebruik van harde bestemmingen. Daarvoor werden dus geen bijkomende percelen ingenomen. Daarnaast is sloop en heropbouw al een hele tijd in zwang. En elke gesloopte woning wordt gemiddeld vervangen door 2,2 wooneenheden.

Figuur 3 : Aantal woningen en bodemgebruik, index 2014=100

Een kans om verder in te zetten op goede en innovatieve verdichtingsprojecten

De Vlaamse Confederatie Bouw vraagt daarom aan de Vlaamse overheid om gezamenlijk deze trends te versterken en in overleg met de sector in te zetten op kwalitatieve verdichting. De kwalitatieve verdichting van onze kernen zullen we niet realiseren door middel van een bouwverbod maar door het versneld in te zetten op goede en innovatieve verdichtingsprojecten met o.a. aandacht voor groen en open ruimte in de centra en kernen.

Vanwaar komt dan die perceptie dat het bijkomend bodemgebruik steeds toeneemt?

In 2017 was er een plotse sterke toename van het bodemgebruik voor wonen. Dit creëerde de ongerustheid dat dit een trend was die zich zou voortzetten. Deze plotse toename werd dan ook (en wordt vandaag nog steeds) aangegrepen om snel drastische maatregelen te nemen om het toenemend bodemgebruik tegen te gaan. Twee jaar later zien we dat deze trend niet bestendigd werd en dat de trend opnieuw dalend is zoals in de jaren voorafgaand aan deze abrupte en tijdelijke stijging.

Een tweede factor die bijdraagt aan de verkeerde perceptie van het bodemgebruik is het verkeerd gebruik van de gegevensbronnen. Wanneer men spreekt over ruimtebeslag gaat het vaak over het totale ruimtebeslag in plaats van het ruimtebeslag voor wonen. In het totale ruimtebeslag worden ook niet gekadastreerde oppervlaktes opgenomen waarbij de betrouwbaarheid van de cijfers veel lager is. Variatie in het totale ruimtebeslag wordt dan ook meer veroorzaakt door verschillen in de meetmethode van jaar tot jaar in plaats van door een echte toename op het terrein.

“Het regeerakkoord van de Vlaamse regering benadrukt het belang van differentiatie in ruimtebeslag. En dat is cruciaal. Want wonen wordt vandaag telkens opnieuw onterecht geviseerd, terwijl er steeds meer maatschappelijke uitdagingen nood hebben aan ruimte-inname. Denk aan stadsbossen, windmolenparken, fietssnelwegen, waterwerken, communicatienetwerken enz. die wegen op onze ruimte maar onmisbaar zijn. Er is nood aan gericht beleid met aandacht voor de reële trends in de uiteenlopende bestemmingen van ruimte-inname”, besluit Marc Dillen, directeur-generaal van de Vlaamse Confederatie Bouw.

Figuur 4 Aantal vergunningen voor nieuwbouw in Vlaanderen

Lees ook:

• Dorpen na de betonstop
• Betaalbaar wonen vergt aangepast beleid
• Impact van ruimtebeslag in Vlaanderen overschat
• Vlaanderen volgebouwd tegen 2050 juridisch onmogelijk