Breuckland. De voorstad
Het eerste tentoongesteld onderzoek in de reeks 'Projecties' toont het resultaat van twee jaar ontwerpend onderzoek door masterstudenten van de KU Leuven onder leiding van Tom Thys en Ward Verbakel.Breuckland is een architectuurexperiment, gebaseerd op de New Yorkse voorstad Brooklyn. Het biedt een alternatief en nieuw soort ruimtelijke planning. Het project kiest resoluut voor de amalgame voorstad als ideaal woon-, werk- en leefgebied. Naast het historische centrum of het landelijke wonen, is ook de voorstad een veel voorkomende en alledaagse context in Vlaanderen. Die voorstad plannen en vormgeven wordt de komende tijd dé opgave voor beleid en professionelen die met ruimte bezig zijn. De voorstellen van de studenten verbeelden een mogelijke toekomst voor Vlaanderen.
De tentoonstelling verschuift de aandacht naar de voorstad. We wonen en werken allen in een al maar uitdijende stad en die bestaat vooral uit halve stedelijkheid. Nadat ontwerpers, planners en beleidsmakers jarenlang intensief aan een betere binnenstad werkten, breekt nu de tijd aan van de niet-centrumstad: die van aan elkaar gekoekte dorpen, verkavelingen en steenwegen.
In het plannen van onze ruimte ligt de nadruk vaak op de 'ordening' van afzonderlijke functies. Dit onderzoek verschuift de focus naar het ontdekken van nieuwe synergieën, door verschillende functies en gebruiken naast elkaar te plaatsen en met elkaar te verbinden. Zo ontstaan er nieuwe win-win situaties. Kan je kwalitatief en compact wonen bovenop kleine industrie? En wat met onze grootstedelijke infrastructuur die net zo goed een buurtpark of de waterzuivering voor een wijk zou kunnen bevatten?
De tentoonstelling 'BREUCKLAND. De voorstad' toont mogelijke strategieën voor een maatschappij in verandering. Twintig architectuurprojecten presenteren voorstellen voor een meer duurzame stad die beter om kan met economische en ecologische crisissen. Aan de hand van 4 thematische invalshoeken: verblijven, verplaatsen, vervreemden en verwerken, wordt een utopie voor een nieuw Breuckland getoond.
'BREUCKLAND' is een breuk, die zich verhoudt tot de wereld als geheel. Het is een betere plek, gebaseerd op Brooklyn New York, die ons een radicale spiegel voorhoudt. Radicaal omdat het anders is en toch heel herkenbaar: een 'glokale' voorstad.
BROOKLYN. Een analyse
Brooklyn is de tegenpool van de klassieke binnenstad. Brooklyn is geen Manhattan. Manhattan staat voor hyperstedelijke opwinding. Het is exclusief met hoge torens en levendige pleinen, een overvloed aan kantoren, winkels en veel toerisme. Brooklyn is alledaagser en een beetje doorsnee. Maar Brooklyn is ook authentiek. Je kan er wonen in een huis met zicht op een tuin. Je vindt allerhande culinaire en culturele voorzieningen om de hoek. Je kan zowel werken in een creatieve ‘co-working space’ als in de productieve industrie. Maar ook voor Brooklyn is de erfenis van de 20ste eeuw een harde realiteit. Alle grootstedelijke problemen komen er voor: verouderde gebouwen en wegen met risico op overstromingen, industriële leegloop, sociale segregatie, beperkte ontwikkelingskansen, gebrekkige toegang tot gezonde voeding, …Architecten maken ruimte. Dat is hun discipline. Architecten zijn geen experten in andere domeinen. Toch kijken we met een brede blik naar andere disciplines die zich in de ruimte ontwikkelen. Deze analyse levert de onderlegger voor een transdisciplinair onderzoek. We brengen naast de gebouwde omgeving ook sociologische en culturele spanningen in kaart, zien hoe werkgelegenheid en armoede geografisch te onderscheiden zijn. We kijken naar de geschiedenis van de stadsontwikkeling, sommen de ecologische veranderingen op van de baai van Jamaïca en het stadslandschap en beschrijven de uitdagingen van de steeds veranderende industrie.
De ontwerpen die volgen zijn transformaties van de gewone dagelijkse realiteit die toch nieuw, verrassend en aantrekkelijk zijn. De ontwerpstrategieën werken met gekende en erg uiteenlopende processen zoals de werking van de woningmarkt, waterbuffering en het inrichten van onderwijs; maar gebruiken deze om nieuwe oplossingen te bedenken. Het is geen algemene strategie die je overal kan toepassen. Het vermogen om lokale transformaties, renovaties en confrontaties uit te lokken, maakt dat ontwerpend onderzoek visionair kan zijn.
BREUCKLAND. Een utopie
verblijvenDe huidige vastgoedmarkt biedt steeds minder variëteit (tweekamerflat of villa) aan een steeds gevarieerdere bevolking. De nieuwe BREUCKLAND-bewoners hebben meerdere opties. Ze verblijven in co-housing (samen ruimtes delen), landtrusts (grondrechten delen), eigendomscoöperaties en microgemeenschappen. Het zijn allerlei modellen om anders om te gaan met vastgoed en de vastgoedmarkt. Tuinen, speelruimtes, kinderopvang, garages en zelfs maaltijden worden soms gedeeld en de schaal van de groep kan voordelen bedingen bij de nutsmaatschappijen. Zo kunnen de economische systemen die sociale uitsluiting uitlokken, omgebogen worden. Het woonaanbod wordt minder eenzijdig.
Verplaatsen
We verplaatsen niet alleen mensen, ook water, energie, grondstoffen en producten hebben allerlei infrastructuren nodig om de voorstad leefbaar te maken. De sectorale aanpak waarbij één infrastructuur maar één functie heeft, wordt in BREUCKLAND ontrafelt en opnieuw samengesteld. Het worden gebundelde infrastructuren die allerlei functies combineren. De straat, het park, het viaduct, de waterzuivering, de spoorlijn, de moestuin, het speelbos, de fietssnelweg, het buurtcentrum, de overdekte markt, het havencafé... allemaal functies die eenzelfde ruimte kunnen delen en die elkaar zelfs een meerwaarde kunnen bieden.
vervreemden
Heel wat ontoegankelijke plekken en gebouwen slaan 'gaten' in de stad, zoals verlaten industriële sites, lege spoorwegterreinen en afvallandschappen. Toch kunnen ze omgevormd worden tot waardevolle plekken die de bewoners opnieuw kunnen inpalmen. Zo stelt BREUCKLAND een tuinbouwschool voor op een ingekapselde vuilnisbelt die zowel groenten als biogassen oogst. Een verlaten kade wordt levendig door de inplanting van een openbare bibliotheek gekoppeld aan een jeugdinstelling. De jongeren uit de jeugdinstelling krijgen er alternatieve straffen in de vorm van gemeenschapswerk in de bibliotheek. Onderdelen van de voorstad waar we te veel van vervreemd zijn, worden opnieuw opgenomen in het dagelijkse leven.
verwerken
BREUCKLAND stelt een vermenging voor van wonen, werken en recreëren, met elkaar verbonden als logische en duurzame keuzes. De nabijheid van werk heeft talrijke voordelen, zeker nu de 21ste eeuwse industrie zich richt op lokale productie, logistiek en distributie. De voorstad verwerkt en verbruikt de producten die ze zelf vervaardigt. De noodzaak om goederen zoals etenswaren over lange afstanden te vervoeren wordt beperkt en de woon-werkverplaatsingen worden korter. Restwarmte kan meteen naar de woningen stromen en een bedrijfsparking kan ook dienen als bewonersparking. Niet alle historische industriële buurten in de stad moeten omgevormd worden tot exclusieve lofts en trendy maar monofunctionele woongebouwen.
