Bijkomend ruimtebeslag zakt naar 4,58 ha/dag

In 2019 is het totale bijkomende ruimtebeslag afgenomen tot 4,58 ha/dag. In vergelijking met 2018 gaat het om een daling van 36 %. Daarmee wordt opnieuw het lage peil benaderd uit 2014. Ook beklemtonen deze nieuwe gegevens van Statbel hoe uitzonderlijk de stijging tot 7,1 ha/dag was in 2018. Uit verdere analyse blijkt dat er in dat jaar werd overgeschakeld naar aangepaste, Europese maatstaven voor ruimtebeslag, waardoor de oppervlakte van de kuststrook tot aan de laagwaterlijn meegerekend werd bij de tien kustgemeenten. De data per provincie bevestigen deze opmerkelijke uitschieter in de meting voor West-Vlaanderen. Voorts geven de specifieke cijfers voor wonen weer dat compacte woningen en flats; hergebruik van bestaande sites, sloop en heropbouw en hogere dichtheden in de lift zitten.

Gunstige evolutie voor wonen

Voor wonen zien we een gunstige evolutie in bijkomend ruimtebeslag. Terwijl er in 2018 nog sprake was van 4,32 ha/dag bijkomend ruimtebeslag voor woningen, is dit vorig jaar sterk afgenomen tot 3,11 ha/dag. Daarmee wordt opnieuw het lage peil uit 2014 bereikt.


Recente gegevens omtrent woontypes bevestigen alleen maar die trend: In 2001 maakten flats 48% van de totale toename van woningen in Vlaanderen. In 2009 was dit al gestegen tot 69% en in 2019 steeg dit verder tot 80%. Tegelijkertijd is het aandeel open bebouwing in vrije val. In 2001 was het aandeel open bebouwing nog 37%, in 2019 was dit gedaald tot 7%. Hierbij gaat het om de netto aangroei van de totale voorraad woningen. Dit is niet hetzelfde als het aantal vergunde woningen. In de meeste jaren zal het aantal vergunningen iets hoger liggen omdat niet elke vergunning wordt gerealiseerd en omdat bestaande woningen gesloopt worden.

Meer dan twee derde van de nieuwe woningen wordt intussen gerealiseerd binnen het bestaande ruimtegebruik. Er is dus een groot hergebruik van bestaande sites. Bovendien wordt een gesloopte woning vervangen door 2,2 wooneenheden. Met een hogere dichtheid als resultaat. Verouderde villa's met een weinig efficiënt ruimtegebruik worden gesloopt en vervangen door ruimtelijk efficiënte flats of rijwoningen.

Resem maatschappelijke behoeften vergen ruimte

Ruimtebeslag wordt vaak vereenzelvigd met verharding, woningen en industrie, terwijl er uiteenlopende bestemmingen in vervat zitten die vaak ook los staan van bebouwing. Denk maar aan parken, recreatie, weiden van hobbyboeren, elektriciteitsproductie, hernieuwbare energietoepassingen, afvalverwerking, waterzuivering, dijkversterkingen, serres, vervoer, telecommunicatie enz. Heel wat van die bestemmingen zien we jaar naar toenemen in het ruimtebeslag.

“De Vlaamse Confederatie Bouw breekt een lans voor de zorgvuldige monitoring van het ruimtebeslag in Vlaanderen, dat met verharding maar grotendeels zonder verharding gepaard gaat. Denk bijv. aan tuinen die 10 % van de Vlaamse oppervlakte uit maken. Daarbij is het van groot belang de evolutie binnen de verschillende bestemmingen verder in kaart te brengen. Want in tegenstelling tot private woningbouw, wordt voor een hele resem bestemmingen de impact van bouwwerken op ruimtebeslag en verharding systematisch onderbelicht. Meer nog, het continu onterecht verengen van ruimtebeslag tot woningbouw, wars van de gunstige evoluties in ruimtelijk rendement, doet momenteel meer en meer gemeenten grijpen naar een bouwstop. En dat is nefast voor verdere verdichting & de bouwshift, voor de economische relance en voor de betaalbaarheid van wonen als gevolg van een stagnerend aanbod”, zegt Marc Dillen, directeur-generaal van de VCB.

Provinciale verschillen

In 2019 is over alle Vlaamse provincies heen het bijkomend ruimtebeslag gedaald. De meest opmerkelijke daling vond plaats in West-Vlaanderen: terwijl er in 2018 sprake was van 2,56 ha/dag is dit een jaar later meer dan gehalveerd tot 1,2 ha/dag. Nieuwe Europese maatstaven lijken mee aan de basis te liggen van deze uitschieter, aangezien in 2018 voor het eerst bijkomend de oppervlakte van de kuststrook tot aan de laagwaterlijn meegerekend werd bij de tien kustgemeenten.

In Antwerpen, Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant kende het bijkomende ruimtebeslag in 2018 een lichtere stijging die we in 2019 zien afnemen tot respectievelijk 1,29; 0,91; en 0,75 ha/dag.

In Limburg was de voorbije jaren de trend reeds dalend en vorig jaar zette die zich door tot 0,44 ha/dag aan bijkomend ruimtebeslag.

Lees ook:

• Wonen vraagt steeds minder bijkomende ruimte in Vlaanderen
• Meer dan 43.000 hectare aan onbebouwde woonpercelen in Vlaanderen
• Impact van ruimtebeslag in Vlaanderen overschat
• Bestaande lintbebouwing niet gebruiken als maatstaf voor de toekomst