Wat kost een architect? Om op deze vraag een antwoord te kunnen formuleren, moeten we eigenlijk weten hoeveel uren de architect gemiddeld besteedt aan een bouwproject. Met dit als uitgangspunt voerde de KU Leuven, op initiatief van de Orde van Architecten – Vlaamse Raad, een onderzoek uit naar architectenprestaties. 687 architecten, of bijna 1 op de 10 Vlaamse architecten, gaf gehoor aan de oproep. Een Europese primeur, want nog nooit werd zulk een grootschalig onderzoek gevoerd naar architectenprestaties.
Workload architect veel hoger dan verwacht
Meest opvallende conclusie die voortvloeide uit de studieresultaten is dat de workload, het aantal werkuren dat wordt gespendeerd aan een bouwproject, gemiddeld een stuk hoger ligt dan algemeen wordt aangenomen. Niet alleen bouwheren en overheden, ook architecten zelf schatten de workload van een bouwproject veel te laag in. En dat heeft natuurlijk een rechtstreekse impact op (de berekening van) het ereloon van de architect.“Een architect die enkel en alleen gebouwen ontwerpt en werven controleert, is vandaag een zeldzaamheid. Toch leeft dit idee nog bij de meeste mensen”, weet Marnik Dehaen, voorzitter van de Orde van Architecten – Vlaamse Raad. “Bouwen en verbouwen is veel complexer dan vroeger en bijgevolg ook een pak arbeidsintensiever voor de architect. Het pakket normen en regels waaraan moet worden voldaan neemt elk jaar toe, eisen worden strenger en het is meestal de architect die de eindverantwoordelijkheid draagt. Ook het gebrek aan visie in regelgeving vanuit de diverse overheden maakt de zaken nodeloos ingewikkeld. Al dit soort zaken brengt een karrenvracht aan extra werkuren mee die amper in rekening worden gebracht.”
Ook deelnames aan architectuurwedstrijden kosten handenvol geld. Meestal staan de gevraagde prestaties in schril contrast met de vergoeding die er tegenover wordt geplaatst. “Architectuurwedstrijden van overheden, gemeentebesturen, huisvestingsmaatschappijen, en dergelijke eisen vergaande, uitgewerkte studies – soms lijken het bijna complete opdrachten – zonder daar ook maar enige vorm van vergoeding tegenover te stellen. Dat is vragen om een faillissement van de hele sector.”
Wat is een correct ereloon?
Blijft natuurlijk de hamvraag: wat is een correct ereloon? Een doorsnee architect vraagt vandaag gemiddeld 8% erelooncommissie op een nieuwbouwwoning en 12% op een renovatie. Aan een kostprijs van 300.000 euro voor een nieuwbouwwoning en 150.000 euro voor een renovatie betekent dit een ereloon van respectievelijk 24.000 en 18.000 euro. “Delen we het ereloon door het gemiddeld aantal werkuren dan komen we uit bij een gemiddeld uurloon van 47 euro voor nieuwbouw en amper 36 euro voor renovatie. Bruto. Trek daar alle kosten van af en je houdt nog weinig over. Vergeleken met andere vrije beroepers zoals advocaten, deurwaarders en notarissen, is het netto-inkomen van een doorsnee architect eerder bescheiden te noemen, en dan drukken we ons nog voorzichtig uit. De studie leert ons dat een uurloon tussen de 65 en 95 euro - afhankelijk van diverse parameters, zoals ervaring, de grootte van het bureau, - als gangbaar, eerlijk en correct mag worden beschouwd. Meer dan de helft hoger dus dan wat architecten vandaag in realiteit verdienen.”Faire erelonen versus dumpingprijzen
Opvallend is dat niet alleen particulieren, maar ook overheden of openbare instellingen van architecten verlangen om aan bodemtarieven te werken. “Omwille van de hoge druk op de arbeidsmarkt, de toenemende concurrentie en het ontbreken van wettelijk vastgelegde minimum erelonen rest er sommige confraters niet anders dan hierop in te gaan. Men schaamt er zich zelfs niet voor om concreet bij de opdracht te vermelden dat deze zal vergund worden aan de architect die het hoogste kortingspercentage geeft op het ereloon dat hij zal ontvangen. Sensibilisering is hier dus zeker en vast aan de orde.”What you pay, is what you get
Te lage erelonen zijn trouwens ook nadelig voor de bouwheer. Want ook hier geldt het principe van ‘what you pay, is what you get’. “Bouwers en verbouwers moeten overtuigd zijn van de echte meerwaarde van een architect,” onderstreept Dehaen. “Denk maar aan een vlotter verloop van de bouwwerkzaamheden, een gedreven werfopvolging, kwaliteitscontrole, budgetcontrole en een stevige onderhandelingspositie tegenover aannemers. Besparen op het ereloon van de architect is dan ook allesbehalve een goed idee. Op langere termijn vertaalt de ‘meerkost’ van de architect zich zelfs in een grotere meerwaarde voor de woning.”Invoering van minimum ereloonbarema’s
De Orde van Architecten wil deze studie aangrijpen om te ijveren voor de invoering van wettelijk vastgelegde minimumbarema’s voor erelonen. Die invoering moet bijdragen tot een gezondere competitiviteit en voor een eerlijke vergoeding van de aansprakelijkheden die architecten worden toebedeeld. In de nabije toekomst wil de Orde van Architecten hierover aan tafel zitten met de diverse consumentenverenigingen, belangengroepen en overheden. Met dit ‘meten is weten’ wil men het debat openen in een gezonde en constructieve sfeer met het algemeen belang als doel. Voor de Orde van Architecten zelf kan de studie dienen als instrument om te bemiddelen in ereloongeschillen tussen architecten en opdrachtgevers.
