Alsnog een plaats in de hedendaagse architectuur

Frank van Klingeren was in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw een bekend architect. Hij ontwierp onder meer De Meerpaal in Dronten en het Karregat in Eindhoven. Hij begon als civiel ingenieur, maar in de praktijk ontwikkelde hij zich als architect. Marina van de Bergen en Piet Vollaard schreven een monografie over Van Klingeren, om hem een plaats te geven in de geschiedenis
van de architectuur.

Van de Bergen en Vollaard proberen hem zelfs betekenis te geven in de huidige discussie over integratie van functies, flexibiliteit, duurzaamheid en het publieke domein. Dat doet enigszins gewild aan. Het zijn begrippen die veertig jaar geleden een andere betekenis hadden, een andere inhoud. In de huidige maatschappij is sprake van minder sociale samenhang en veel meer differentiatie en privatisering. Het ideaal van een open maatschappij is historie, het heeft de toekomst niet bereikt. Geluidswallen en blinde muren scheiden functies, de specialisatie gaat nog verder dan in de tijd van Van Klingeren. De in 1999 overleden architect zou zich waarschijnlijk niet verheugen, als hij de huidige ontwikkeling meegemaakt zou hebben.

Rol
Frank van Klingeren streefde openbaarheid en ontmoeting na, integratie, het onverwachte en verandering. Hij was ervan overtuigd dat de architectuur een rol kon en moest spelen bij het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Als civiel ingenieur had hij geleerd te rekenen, en hij ‘berekende’ dan ook dat bijvoorbeeld een camping efficiënter was dan een woonwijk. De mogelijke hinder die mensen van elkaar ondervinden was in zijn ogen een voordeel, namelijk een aanleiding tot contact en sociale acceptatie. Daardoor kon ‘ontklontering’ ontstaan, het mengen van functies, méér met minder. Een mate van imperfectie en wanorde moest voor lief genomen worden, want daardoor kon méér gebeuren en dat draagt bij aan het sociale proces. De Agora, het open marktplein waar van alles kon plaatsvinden, speelt dan ook een centrale rol in het werk van Van Klingeren. Dat is terug te vinden in zijn bekendste ontwerpen, gemeenschapscentrum De Meerpaal in Dronten en Het Karregat in Eindhoven. Daarin vonden allerlei functies een plaats, van toneelvoorstellingen tot de wekelijkse markt.

Sloop
De Meerpaal is in de loop der jaren verbouwd en geprivatiseerd, terecht gekomen “in een grootschalige renovatie die nagenoeg gelijk staat aan sloop”, schrijven Van den Bergen en Vollaard. Het Karregat bestaat nog maar klachten over hinder hebben daar ook gezorgd voor ingrijpende verbouwingen.In de huidige tijd wordt vooral gerekend in euro’s en investeringen. Een civiel ingenieur die berekeningen maakt van sociale kwesties past daar niet bij. Het boek van Van den Bergen en Vollaard zal Van Klingeren niet zijn bekendheid teruggeven, maar mogelijk wel bijdragen aan een naam in de geschiedenis van de architectuur. Een bescheiden plaats, al was het maar omdat het boek in het Nederlands geschreven is. De oplage is gering en dankzij een subsidie is ook de prijs bescheiden. Eigenlijk is het bijzonder, dat Van Klingeren op deze manier toch een plaats krijgt in de hedendaagse verzameling van beroemde Nederlandse architecten.