Binnen het huidige woonbeleid is de overheid gehouden inspanningen te leveren om woonbehoeftige huishoudens aan een geschikte woning te helpen of ondersteuning te bieden. Ze doet dit ook op verschillende manieren, onder meer via sociale woningbouw of door het toekennen van huursubsidies. Toch gebeurt het al te vaak dat rechthebbenden geen beroep kunnen doen op deze steunmaatregelen, bijvoorbeeld door de lange wachtlijsten of een tekort aan betaalbare, kwalitatieve huurwoningen. In dergelijke gevallen beschikt de woonbehoeftige momenteel niet over de mogelijkheid om zijn recht op menswaardig wonen af te dwingen –ook al is de huisvestingssituatie schrijnend.
De Vlaamse Woonraad pleit voor een hoger niveau van rechtsbescherming inzake wonen. Voor de meest woonbehoeftige huishoudens moet een versterkt recht op wonen gelden, met garanties op een resultaatgerichte aanpak van hun woonprobleem. In een eerste fase dient de aandacht uit te gaan naar dak- en thuislozen. Maar gaandeweg kan deze groep worden uitgebreid tot gezinnen die een ongeschikte woning bewonen of een onredelijk groot deel van hun inkomen aan huur betalen. De Vlaamse Woonraad haalt zijn inspiratie voor dit voorstel in Schotland en Frankrijk, waar dergelijke aanpak zijn vruchten afwerpt.
Een versterkt recht op wonen moet op verschillende niveaus worden uitgewerkt. De Vlaamse overheid is verantwoordelijk voor de verruiming van het aanbod aan kwalitatieve en betaalbare huurwoningen en blijft eindverantwoordelijk voor de realisatie van het recht op wonen. De lokale besturen en woonactoren dienen op basis van objectieve parameters na te gaan wie aanspraak kan maken op een versterkt recht op wonen. Vervolgens moeten zij alles in het werk stellen om een geschikte oplossing te vinden voor deze personen –wat nu reeds op vele plaatsen gebeurt. Nieuw in het voorstel van de Vlaamse Woonraad is dat zowel de woningzoekende als de lokale woonactoren een verhaalrecht hebben indien een concrete oplossing uitblijft of niet voorhanden is.
Woonrechtcommissaris
In dergelijke situatie kunnen beide partijen zich richten tot de Vlaamse Woonrechtcommissaris. Deze beschikt over een ‘noodfonds’ dat lokale woonactoren kunnen aanspreken wanneer de reguliere steunmaatregelen tekortschieten. Met de middelen uit dit fonds moeten zij een concrete oplossing bieden aan prioritaire rechthebbenden. Naast deze individuele opdracht heeft de Woonrechtcommissaris ook een beleidsmatige opdracht. Hij volgt de toepassing van het versterkt recht op wonen op en formuleert voorstellen ter verbetering van het woonbeleid. De Woonrechtcommissaris rapporteert aan de Vlaamse Regering en het Vlaams Parlement.De Vlaamse Woonraad hoopt dat deze voorstellen aanleiding kunnen geven tot een fundamenteel debat over de invulling van het recht op wonen en de uitgangspunten van het huidige woonbeleid. De Raad is alvast van mening dat een versterkt recht op wonen een concrete oplossing kan bieden voor de meest kwetsbare huishoudens.
