Starters vinden steeds moeilijker toegang tot woningmarkt

Betaalbaar wonen blijft een probleem in Vlaanderen. Dat blijkt uit de nieuwe Woonsurvey van de Vlaamse overheid. Naast de hindernissen die kwetsbare huishoudens ondervinden, zoals eenoudergezinnen en gezinnen met een laag inkomen, beklemtoont Embuild Vlaanderen dat ook starters het steeds moeilijker krijgen op de woningmarkt. Uit de Woonsurvey blijkt dat zij te maken hebben met hogere rente en hogere prijzen. Hierdoor bedraagt de woonquote van een starter in de periode 2022-2024 33%, terwijl dat in de voorgaande jaren nog 27% bedroeg.^*

Voorts zien starters zich genoodzaakt om bij de aankoop van een woning meer eigen inbreng te voorzien en vaak sluiten zij een lening af met een langere looptijd. Intussen gaat 69% van de starters een hypothecaire lening aan met een looptijd van meer dan 20 jaar (bron: jaarverslag NBB). Ook stijgt de gemiddelde leeftijd bij een eerste woningverwerving. Aangezien een steeds grotere groep ouder is dan veertig, schuift de gemiddelde leeftijd op naar dertig plus. ^**

Naast de starters, hebben vooral de eenoudergezinnen het moeilijk op de woningmarkt. Over alle resultaten uit de woonsurvey heen zien we dat die op vele indicatoren zoals woningkwaliteit, energiescore, en betaalbaarheid slechter scoren.

Onderzoek: Vlaming ziet de toekomst van de woningmarkt somber in

Uit een recent onderzoek, in opdracht van Embuild Vlaanderen, bij 1000 Vlamingen, blijkt dat er grote ongerustheid heerst over de betaalbaarheid van wonen bij alle generaties en dat zij in hun eigen omgeving de hoge woonlasten en de woningkrapte sterk voelen. Één op vier heeft vandaag zelf last van die krapte en bij jongeren (18 – 34 jaar) loopt dat op tot bijna de helft. Bijna 70% zegt mensen te kennen die last hebben van het tekort aan woningen en van de hoge prijzen. Bovendien denkt meer dan 80% dat veel mensen in de financiële problemen zullen komen als de woonlasten nog verder stijgen. 8 op de 10 Vlamingen verwacht dat de situatie op de woningmarkt in de komende jaren gaat verslechteren en dat wonen nog duurder wordt. Zij vinden dan ook dat betaalbaar wonen een prioriteit moet zijn van de overheid. Meer dan 70% vindt dat een traag vergunningenbeleid woningbouw niet in de weg mag staan en dat complexe procedures best vereenvoudigd worden. Het onderzoek bij 1000 Vlamingen werd als bijlage toegevoegd.

Open brief stelt woningkrapte aan de kaak

Onlangs heeft Embuild Vlaanderen een Open Brief gelanceerd samen met meer dan 60 ondertekenaars waaronder de Gezinsbond, Initia (vereniging van Vlaamse woonmaatschappijen), architectenvereniging, de vastgoedsector en bouwbedrijven. Samen trekken zij aan de alarmbel over de hoge woonlasten en de woningkrapte. Er komen in Vlaanderen te weinig woningen bij om de groeiende vraag te beantwoorden. Dat komt door de demografische groei, gezinsverdunning en migratie. Tegen 2040 stijgt het aantal huishoudens van 3 miljoen naar 3,3 miljoen. Al deze mensen moeten een woning vinden, terwijl het aanbod achterblijft. Ook de vergunningen voor nieuwbouw gaan in dalende lijn en intussen liggen die bijna 30% lager dan drie jaar geleden. Projectontwikkelaars en particuliere bouwheren dienen minder projecten in, of ze worden vertraagd door lange procedures en strengere regels.

De ondertekenaars schuiven bij de Vlaamse regering en de lokale besturen vijf concrete maatregelen naar voren.

Gecoördineerd beleid rond betaalbaar wonen. Nu is iedereen bevoegd, maar niemand echt verantwoordelijk om er voor te zorgen dat de huishoudens die er bij komen ook effectief een betaalbare woning vinden. Zowel de Vlaamse overheid als elk lokaal bestuur moet een concreet engagement opnemen dat ook wordt opgevolgd.
Aanpak van lokale beperkingen. Te veel woningbouwprojecten worden vertraagd of sneuvelen door overmatige regels en beperkingen. Lokale overheden dienen een proactieve rol te spelen in het aanwijzen van bouwlocaties, waarbij ze dan mee aan de kar gaan trekken. Eenvormigheid en voorspelbaarheid in visie en regelgeving over ruimtelijke ordening en betaalbaar wonen bevordert de rechtszekerheid en trekt projecten en investeerders aan.
Versimpelen en versnellen van vergunningsprocedures. De huidige situatie zorgt ervoor dat noodzakelijke projecten vaak jaren vertraging oplopen. Dit kost niet alleen tijd, maar ook geld en verstoort de hele woningmarkt. Er moet een vergunningen-turbo komen, zodat we snel kunnen in-spelen op de vraag naar betaalbare woningen.
De Vlaamse overheid moet versneld inzetten op het faciliteren van sociale huisvesting en het beschikbare aantal sociale woningen en aanverwante systemen uitbreiden. We vragen om daarbij een open model te hanteren waarin ook private actoren meer dan vandaag kunnen bijdragen aan sociale huisvesting en systemen van budgethuur.
Nieuwbouw wordt bij ons overbelast. Meer dan 40% van de kostprijs van een nieuw appartement of een nieuwe woning heeft betrekking op registratierechten, BTW en loonlasten. De Vlaamse regering kan daarop ingrijpen door de registratierechten op de grond naar 2% te verlagen. Op die manier wordt de aankoop van een nieuwbouw meer gelijk behandeld met de aankoop van een bestaande woning, waarvoor sinds 1 januari 2025 een registratierecht van 2% geldt.