Ondanks betonstop blijft niet-duurzame lintbebouwing ongebreideld toenemen

Met de Green Deal wil Europa tegen 2050 klimaatneutraal worden. Hoe goed deze visie ook moge klinken, in Vlaanderen loopt de uitvoering ervan niet van een leien dakje. Ondanks de vele goedbedoelde intenties zoals de “betonstop” en “bouwshift” en inmiddels meer dan twintig jaar na het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen, talloze structuurplannen en ruimtelijke uitvoeringsplannen, is de lintbebouwing en de verspreide bebouwing tussen 2015-2020 in Vlaanderen steeds verder blijven toenemen. Die bijkomende lint- en verspreide bebouwing is nefast voor de schaarse open ruimte, de biodiversiteit en de CO2-uitstoot.

Vandaag situeert zo'n 25% van de woningen in Vlaanderen zich in lintbebouwing en nog eens 8% in verspreide bebouwing. Op basis van nieuwe gegevens van het Agentschap Informatie Vlaanderen en kaartmateriaal van het Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO), stelt buurtontwikkelaar Matexi vast dat de lintbebouwing tussen 2015 en 2020 toenam met niet minder dan 41.613 gebouwen. De groei in lintbebouwing (+ 6,52%) is daarmee hoger dan de groei van het aantal gebouwen in de stads- en dorpskernen (+6,27%). De verspreide bebouwing nam zelfs toe met 53.267 gebouwen. Vergelijkbare conclusies komen naar voor wanneer deze extra bebouwing geprojecteerd wordt op de zogenoemde VITO-kaart, die de basis van de “bouwshift” vormt. Het aantal gebouwen op locaties met goede bereikbaarheid en veel voorzieningen nam de voorbije vijf jaar toe met 6,93%. Het aantal gebouwen op locaties zonder openbaar vervoer en met amper voorzieningen nam toe met maar liefst 11,89%. Conclusie: de “bouwshift” lijkt verder weg dan ooit.

“Het valt te betreuren dat 23 jaar na het introduceren van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen - het plan dat ambieerde om een visie en een baken te zijn voor de gewenste toekomstige ruimtelijke ordening in Vlaanderen - de bijkomende lintbebouwing en verspreide bebouwing nog steeds niet is afgenomen. En ik vrees dat het ontwerp instrumentendecreet dat vandaag voorligt daar ook niet voor zal zorgen.” legt Gaëtan Hannecart, CEO van Matexi uit.

“Het ontwerp instrumentendecreet is bijzonder complex en druist in tegen de beleidsprincipes van een stedelijk en open Vlaanderen. Zo wordt bijvoorbeeld een nieuwe belasting op verdichtingsprojecten in het leven geroepen (de verhoogde en verruimde platbatenheffing), terwijl verdichting net een basisdoelstelling in het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen is. Verspreide bebouwing en lintbebouwing worden daarentegen nog steeds niet ontmoedigd. Dit kan veel doelgerichter, beter en eenvoudiger indien men werk maakt van een coherent buurtgericht beleid met respect voor de rechten van eenieder.” aldus Hannecart.

Samen een buurtgerichter beleid

Lintbebouwing rijgt verschillende dorpskernen aaneen tot één grote bebouwde kom en zorgt, samen met verspreide bebouwing, voor te veel verharding. In linten is er 2,5 keer meer verharding per woning dan in stadskernen; in verspreide bebouwing is dat zelfs 4,5 keer meer. Bovendien kost een dergelijke bebouwing handenvol geld aan publieke dienstverlening en infrastructuur (in linten 2 keer meer dan in stadskernen en in verspreide bebouwing loopt dat op tot 7 keer meer). Het hoeft ook niet te verbazen dat bewoners van verspreide (lint)bebouwing significant vaker de wagen gebruiken.¹

Het vrijwaren van de open ruimte vereist bijkomend bouwen in de reeds bebouwde omgeving, om te voldoen aan de blijvende vraag naar nieuwe woningen. Stads- en dorpskernen verdichten zal de CO2-uitstoot drastisch verminderen en ook de energienoden voor verwarming kunnen door stadsvernieuwing fors gerationaliseerd worden. Al jaren vertrekt Matexi voor zijn vastgoedprojecten vanuit een grondige buurtanalyse. Hiervoor hanteert de buurtontwikkelaar zijn eigen ontwikkelde “Buurtbarometer”. Deze tool helpt om te analyseren welke voorzieningen nodig zijn om een buurt mens- en woonvriendelijker te maken en op welke locaties het mogelijk is om duurzaam vastgoed te ontwikkelen. De barometer bekijkt elke buurt vanuit verschillende invalshoeken. Naast een algemene score, geeft de Buurtbarometer een score per voorziening én per deelaspect, zoals mobiliteit, lokaal groen, zorgvoorzieningen, kind gerelateerde functies (crèches of speeltuintjes), tewerkstelling, winkels, enzovoort. Deze scores gebruikt Matexi om projecten te creëren die beantwoorden aan de noden van de buurt en die de buurt versterken. Lintbebouwing en verspreide bebouwing zijn niet buurtgericht en maken dan ook geen deel uit van een deze aanpak.

“Matexi wil op ondernemende manier bijdragen tot het verbeteren van de woonomgeving voor allen en dit met respect voor de natuur, sociale inclusie en de rechten van elkeen. De strategie van Matexi onderschrijft de principes van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (de zogenoemde betonstop of bouwshift) en focust reeds meer dan 20 jaar op inbreiding, verdichting en kernversterkend bouwen. Dankzij de jarenlange toepassing van onze Buurtbarometer ligt vandaag zo’n 97% van de woningen en appartementen die we te koop aanbieden op goed voorziene locaties.” zegt Gaëtan Hannecart.

¹ Bron: Studie “Monetariseren van de impact van urban sprawl in Vlaanderen” uitgevoerd door: VITO, Common Ground en VRP dd 2019

Lees ook:

• Buurtontwikkelaar Matexi sluit 2019 af met jaaromzet van bijna half miljard euro
• Impact van ruimtebeslag in Vlaanderen overschat
• Bestaande lintbebouwing niet gebruiken als maatstaf voor de toekomst
• Debat over ecologische impact van de bouwsector