Niet besparen op overheidsinvesteringen

Volgens de Hoge Raad van Financiën moeten gewesten, gemeenschappen en gemeenten in 2012 omwille van de lagere economische groei voor 1,7 miljard euro extra besparen en de jaren daarop zelfs nog meer. Als de verschillende overheden nu vooral gaan besparen op hun investeringen en tegelijk PPS bemoeilijken, dreigt een neerwaartse spiraal op gang te komen, met een nog lagere groei en nog meer besparingsverplichtingen tot gevolg. De Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) roept gewesten, gemeenschappen en gemeenten ertoe op nu zeker niet te besparen op hun reguliere investeringen. Tegelijk moet de federale regering door haar fiscaal beleid nu juist privaat vermogen activeren om te investeren en met name in projecten met publiek-private samenwerking (PPS).

Zopas heeft de Nationale Bank bekend gemaakt dat de economische groei momenteel is stilgevallen. Ook in de bouw zien we duidelijke tekenen van verzwakking. Het aantal vergunningen voor nieuwe woongelegenheden was al in het tweede kwartaal van dit jaar aan het dalen. Bij de laatste algemene conjunctuurenquête in de bouw bleken de orderboeken niet meer toe te nemen. Vooral woningbouwers geven nu aan dat er nog zeer weinig nieuwe opdrachten bijkomen.

Voorlopig blijven de overheidsinvesteringen nog op peil en blijven zij de bouw en de bouwverwante bedrijven ondersteunen. Maar als de verschillende overheden de opgelegde besparingen gaan realiseren door hun investeringsuitgaven terug te schroeven, zal de bouwconjunctuur nog verder verslechteren. Bouw- en bouwverwante bedrijven samen vertegenwoordigen ongeveer 10% van het BBP. Als het in de bouw slecht gaat, is dat ook slecht nieuws voor onze economie in het algemeen. Als de overheden fors minder gaan investeren, gaat de groei nog lager uitvallen dan de 0,8% die de Hoge Raad nu voor 2012 voorspelt. Omdat ook de belastingsinkomsten er dan verder op achteruitgaan, zal dit nog eens tot extra besparingsverplichtingen leiden.

Marc Dillen, directeur-generaal van de VCB: “Als de overheden moeten besparen, mogen ze zeker niet besparen op investeringen. Want dan dreigen ze onze economie nog verder te verzwakken. Omdat hun inkomsten daardoor verder zullen dalen, zullen ze dan nog meer moeten besparen. Op die manier dreigt onze economie in een neerwaartse spiraal terecht te komen”.

Vlaamse en gemeentelijke investeringen in gevarenzone

De belangrijkste opdrachtgevers voor overheidsinvesteringen zijn de gewesten, de gemeenschappen en de gemeenten. De Vlaamse overheid heeft de laatste jaren haar investeringsniveau kunnen handhaven, ondanks de crisis. Maar twee recente gebeurtenissen dreigen dit investeringsniveau onderuit te halen: de bijdrage van de Vlaamse overheid in het verlies van de Gemeentelijke Holding en bijkomend nu ook haar bijdrage in de federale besparingen. Door de problemen met de Gemeentelijke Holding was er al sprake van uitstel van betalingen en van investeringen.

De gemeenten vertegenwoordigen maar liefst 50% van de totale overheidsinvesteringen. De VCB stelt vast dat de financiële situatie van de gemeentelijke overheden zo penibel is dat de pre-electorale piek aan investeringen momenteel uitblijft. Binnen enkele maanden kunnen we van die kant al minder aanbestedingen verwachten omdat de werken dan onder de volgende bewindsploeg tot stand zullen komen.

Na elke gemeenteraadsverkiezing gaat het volume aan gemeentelijke investeringen er sterk op achteruit. Maar onder meer door het uitblijven van dividenden van de Gemeentelijke Holding en de toenemende problemen om voor investeringen leningen op lange termijn af te sluiten dreigt de achteruitgang van de reguliere investeringen bij de gemeenten nog forser uit te vallen dan voorheen. De VCB vreest bij de gemeentelijke investeringen een achteruitgang met meer dan 30%.

Ook investeringen in PPS bedreigd

Daarenboven krijgen de Vlaamse overheid en de gemeenten het moeilijker om hun reguliere investeringen aan te vullen met PPS-projecten. Vanaf 2014 zal de Europese Commissie nog sterker toekijken op de zogenaamde ‘ESR-neutraliteit’ van de PPS-projecten en vanaf dan ook bij de gemeentelijke overheden. Er zullen strengere criteria komen om PPS-projecten buiten de overheidsschuld te kunnen houden.

Bij de Vlaamse overheid zitten momenteel nog een aantal belangrijke PPS-projecten in de pipeline, meer bepaald voor de dringend vereiste inhaaloperaties in de scholenbouw, de sportinfrastructuur en de zorgsector. Het is belangrijk dat deze PPS-programma’s nu zo snel mogelijk in bouwwerken worden omgezet. Op iets langere termijn (tegen 2014) moet de Vlaamse overheid een nieuwe vorm van PPS-constructie ontwikkelen die de nieuwe criteria voor de ESR-neutraliteit kan doorstaan.

Privaat vermogen activeren voor investeringen en PPS-projecten

Marc Dillen, directeur-generaal van de VCB: “Er is in ons land nog veel vermogen aanwezig dat op zoek is naar voldoende zekere investeringsprojecten. PPS-projecten met vorderingen op de overheid op lange termijn bieden daarvoor een uitweg. Volgens ons moet het mogelijk worden om PPS-projecten over te dragen aan investeringsfondsen, beleggingsvennootschappen zoals Bevak’s, pensioenfondsen, investeringsmaatschappijen en dergelijke.

Aanvullend bij de bankfinanciering die tot maximaal zeven jaar gaat, wordt het dan mogelijk een financiering te krijgen over een langere periode van 20 à 30 jaar. Er moeten dan wel fiscale stimuli komen die deze investeringsfondsen en -maatschappijen ertoe aanmoedigen om in PPS-projecten te stappen.

Spijtig genoeg stellen we vast dat de overheid nu juist van plan is vermogens of inkomsten uit vermogens extra te belasten. Het is in het eigen belang van de overheid daarbij beleggingen in investeringsprojecten en meer in het bijzonder in PPS-projecten te ontzien. Zoniet komen ook deze investeringen in het gedrang en schiet de overheid zich in haar eigen voet”.