Forensisch psychiatrisch centrum
Een forensisch psychiatrisch centrum is een gesloten centrum voor geïnterneerde patiënten die niet in de gevangenis horen omdat ze ontoerekeningsvatbaar zijn verklaard, maar ook niet in de gewone psychiatrie terecht kunnen omwille van het veiligheidsrisico.In België bestaan er tot nu toe 2 ziekenhuizen voor geïnterneerden (‘Instellingen Sociaal Verweer‘): in Doornik en in Bergen. Andere geïntegreerden kunnen dan weer terecht in aangepaste justitie-instellingen of aangepaste afdelingen binnen gevangenissen. Maar toch is er nog steeds een groep van ±690 geïnterneerden die opgesloten zitten in gewone gevangenissen, terwijl ze psychiatrische begeleiding nodig hebben. Vandaar dat beslist werd om 2 Forensische Psychiatrische Centra te bouwen.
De opdrachtgever voor de bouwwerken in Gent is de Regie der Gebouwen. Die gaf in 2007 aan het multidisciplinair studieteam ABSCIS – dJGA – INGENIUM – DERVEAUX – AT OSBORNE de opdracht om het ontwerp te maken. De bouwaanvraag kreeg in maart 2010 een vergunning en in juni 2011 wees de Regie der Gebouwen de algemene aannemingswerken toe aan de firma Denys uit Wondelgem. Met de bouwwerken werd in oktober 2011 gestart en de oplevering aan de Regie der Gebouwen is voorzien voor eind maart 2014. Na een testfase van enkele maanden zal het centrum tegen eind 2014 volledig operationeel zijn.
Architecturale evenwichtsoefening
“Het architecturaal ontwerp van het Forensisch Psychiatrisch Centrum Gent is van de hand van het bureau de Jong Gortemaker Algra uit Rotterdam”, legt Pieter De Smet van Abscis Architecten uit. “Abscis stond in voor de technische uitwerking, de coördinatie van het ontwerpteam en de opvolging van de werken.”“Het programma van eisen”, aldus Pieter De Smet, “was heel specifiek en combineerde de eisen van de zorgsector - in dit geval de psychiatrie - met de beveiligingseisen van een penitentiaire inrichting. Terwijl de zorg gediend is met licht en zicht en eerder een open architecturaal karakter vraagt, stuurden de beveiligingseisen van de Federale Overheidsdienst eerder aan op een gesloten architectuur. De uitdaging lag erin deze tegenstellingen met elkaar te verenigen.
Tijdens het hele architecturale proces moeten constant 2 zaken worden nagestreefd die op het eerste gezicht moeilijk verenigbaar zijn: een maximale beveiliging enerzijds en een therapeutische context die ruimte laat voor een aangenaam normaal leven in de geborgenheid van een kleine gemeenschap anderzijds. Het uiteindelijke doel van het centrum is ervoor te zorgen dat de geïnterneerde op termijn weer normaal kan functioneren in de samenleving.
Die dubbele functie zie je al in het grondplan van het Forensisch Psychiatrisch Centrum. De instelling bestaat uit verscheidene paviljoenen - verdeeld over twee bouwlagen - die met elkaar verbonden zijn in het centrale gebouw, dat drie bouwlagen telt. In het centrale gedeelte bevinden zich alle ondersteunende diensten, werk- en ontspanningsruimten, therapielokalen en gespreksruimten. Grote patio’s zorgen voor licht en zicht. Ook de verbindingsgangen werden maximaal beglaasd. De woonpaviljoenen, elk met een eigen identiteit, situeren zich rond het centrale gedeelte in de vorm van een waaier. Zij zijn kleinschalig gehouden om nauwer aan te sluiten bij het gewenste woonklimaat en zijn zo opgevat dat ze het zorgtraject van een patiënt organisatorisch en ruimtelijk vertalen: van observatie en oriëntatie over intensieve behandeling tot verpleging en de uiteindelijke re-integratie in de maatschappij. Zaken zoals de gedeeltelijke ommuring van het centrum, de hoge draadafsluiting en de camerabewaking reflecteren dan weer de nood aan beveiliging.“
VMZINC: esthetisch en veilig
Ook in de materiaalkeuze vind je die dubbele bekommernis terug. “Uit therapeutische overwegingen hebben we veel glas gebruikt en in de paviljoenen werken we met patio’s die voor licht en transparantie zorgen”, vertelt Pieter De Smet. “Het glas diende aan tal van randvoorwaarden te voldoen, waarbij de veiligheidseisen primeerden. De gebruikte beglazing is dan ook extreem kwalitatief op alle vlakken. Hetzelfde geldt eigenlijk ook voor zink. De daken van de paviljoenen en de bovenkant van de gevels worden met zink bekleed omdat het natuurlijk aanvoelt en in harmonie is met de gereduceerde baksteen die wordt gebruikt. Zink is ook een enorm veilige keuze. Het toegepaste systeem van VMZINC is in geen geval te manipuleren.”“Een ander heel belangrijk aspect bij de keuze van de materialen”, vervolgt de architect, “is de gebruiksduurzaamheid. Alle gebruikte materialen dienen corrosiebestendig, slijtvast en eenvoudig te onderhouden zijn. Waar mogelijk werd ook recycleerbaar materiaal gebruikt. De VMZINC-oplossingen beantwoorden aan al die criteria. Ze vragen nauwelijks onderhoud, zijn volkomen waterdicht, bestand tegen de grillen van de natuur en tot 100% recycleerbaar en ze kennen een uitzonderlijk lange levensduur.”
Minutieus gepland, sneller dan verwacht
“Toen wij bij Denys ingingen op de aanbesteding van de Regie der Gebouwen en zeker toen het project aan ons werd toegekend”, zegt werfcoördinator Freek Van Vlaenderen, “wisten ook wij dat het Forensisch Psychiatrisch Centrum een heel mooie uitdaging zou worden. Niet alleen omdat het een groot project is - de waarde van de bouw is ongeveer 60 miljoen euro, de totale oppervlakte van het terrein is ca. 50.000 m² waarvan ca. 29.858 m² bebouwd - , maar ook omdat het centrum gebouwd wordt op een oud stort, met alle gevolgen inzake zettingsproblematiek.Maar de grootste uitdaging was het feit dat we materialen moesten gebruiken die extreem vandaalbestendig zijn en dat de uitvoeringstermijn van de werken beperkt was tot 2,5 jaar. We zijn kunnen starten in oktober 2011 en op 20 maart 2014 moet het gebouw opgeleverd worden. Dankzij de 120 mensen die hier gemiddeld elke dag op de werf staan, zitten we met de bouwwerken heel mooi op schema. Dat geldt zeker ook voor VMZINC at WORK-partner-installateur Verhoye-Dult die de zinkwerken voor zijn rekening neemt. Een grote opdracht, want maar liefst 5.000 m² dak worden met VMZ Staande Naad bedekt, 800 m² gevel met VMZ Staande Naad en 300 m² gevel met VMZ 333 Gevelpanelen ST.”
“We hebben voor Koen Dult gekozen omdat hij al bij de eerste contacten blijk gaf van een enorme ervaring en kennis op het vlak van zink”, vertelt Freek Van Vlaenderen. “Hij kon ons extreem goed adviseren over de do’s en don’ts en de bouwtechnische ‘addertjes onder het gras’ onder de hellende daken: hij wist dat als de isolatie niet vlak genoeg zou geplaatst zijn, dat voor problemen zou zorgen bij de installatie van het zink. Verder wist hij alles ook heel nauwgezet in te plannen. En hij hield zich aan die vooropgestelde planning. Meer zelfs: de zinkwerken gingen sneller dan verwacht vooruit. De enige onvoorspelbare factor was het weer”, vervolgt de werfcoördinator. Hij heeft ongeveer 1.200 werkuren besteed aan het plaatsen van de isolatie onder de gevelpanelen en 3.000 uren aan de 5.000 m² VMZ Staande Naad voor dak en de 300 m² VMZ 333 Gevelpanelen ST samen.”
