De bevolkingssamenstelling in België verandert snel. In 2024 was bijna 20% van de bevolking ouder dan 65 jaar, tegenover 17,9% tien jaar eerder. De levensverwachting steeg intussen tot 82,5 jaar. Tegelijkertijd zet de daling van het geboortecijfer zich door: in 2023 werden slechts 110.198 kinderen geboren, 12% minder dan tien jaar geleden. Deze combinatie van vergrijzing en afnemende geboortes versnelt de verandering in huishoudsamenstellingen en legt nieuwe druk op de woningmarkt.
"Het is belangrijk om te beseffen dat in de komende jaren niet alleen de vraag naar woningen zal toenemen, maar dat er ook een duidelijke verschuiving zal plaatsvinden in het type woningen dat nodig is om de bevolkingsgroei op te vangen", legt Alissa Lefebre uit.
Drie op vier 65-plussers wonen in een te grote woning voor hun noden
Terwijl jonge gezinnen en alleenstaanden steeds vaker kampen met een tekort aan woonruimte, blijkt een groot deel van de oudere bevolking in huizen te wonen die potentieel te groot zijn voor hun behoeften. Volgens Eurostat woont maar liefst drie op de vier ouderen dan ook in een onderbezette woning. De cijfers tonen een opvallend contrast: alleenstaande 65-plussers beschikken gemiddeld over 14% meer woonruimte dan hun jongere tegenhangers. Koppels met minstens één 65-plusser wonen gemiddeld zelfs ruimer dan gezinnen met een kind."Veel ouderen blijven in hun vertrouwde woning wonen, voornamelijk door sociale factoren, ook al is die woning vaak te groot geworden voor hun behoeften. Dat beperkt de doorstroming op de woningmarkt en vergroot de druk op jongere generaties die op zoek zijn naar een betaalbare en passende woning", redeneert Lefebre.
Gemiddeld aantal woonruimtes per type huishouden 1
De fragiele balans tussen woningvraag en -aanbod
Hoewel er in 2024 voor elk huishouden gemiddeld 1,06 woningen beschikbaar waren – wat op het eerste gezicht voldoende lijkt – doen de onderliggende trends vermoeden dat dit beeld minder rooskleurig is dan op het eerste gezicht lijkt. De verwachte toename van 447.000 huishoudens in de komende 15 jaar vereist minstens 475.000 extra woningen om de huidige verhouding te behouden."Maar die berekening houdt geen rekening met jaarlijks bijna 9.000 woningen die onbewoonbaar worden verklaard, de bouwsector die het laatste jaar minder dan gemiddeld produceerde, het groeiende aandeel tweede verblijven die niet beschikbaar zijn als hoofdverblijfplaats, en de stijgende buitenlandse vraag, onder meer vanuit Nederland", nuanceert Alissa Lefebre.
Tegelijk dreigt het woningaanbod verder onder druk te komen staan door het dalende aantal bouwvergunningen en de toenemende druk op de bouwsector. Die sector zal zich in de komende jaren steeds vaker moeten richten op renovaties om te voldoen aan de almaar strengere energienormen. Hierdoor komt de bouw van nieuwe woningen in het gedrang, wat ertoe kan leiden dat de theoretische ratio onvoldoende blijkt om in de praktijk de groeiende woonnoden op te vangen.
Nieuwe woonvormen voor een nieuwe realiteit
Door de sterke toename van alleenstaanden – vooral door de vergrijzing – verschuift de woonbehoefte van klassieke gezinswoningen naar kleinere, betaalbare en goed gelegen wooneenheden. Hoewel appartementen aan belang winnen, blijft het Belgische woningaanbod grotendeels bestaan uit huizen, wat niet aansluit bij de noden van deze groeiende doelgroep. De verappartementisering zet zich wel door, vooral in stedelijke gebieden zoals Brussel, maar structurele knelpunten zoals lange vergunningsprocedures en opposities vertragen de nieuwbouw. Daardoor komt de doorstroming op de woningmarkt onder druk te staan. Alternatieve oplossingen zoals woningsplitsing van onderbenutte woningen en de herbestemming van leegstaande kantoren kunnen helpen om het aanbod sneller en gerichter uit te breiden.De Belgische woningmarkt staat duidelijk onder druk door zowel de groei van het aantal huishoudens als de sterke toename van alleenstaanden, wat vraagt om een toekomstgericht beleid. Maatregelen zoals snellere vergunningsprocedures, het stimuleren van compacte woonvormen en het versoepelen van regels rond woningsplitsing en herbestemming kunnen dan ook helpen om het woningaanbod beter af te stemmen op deze evoluties.
1Op basis van het gemiddelde aantal woonruimten per persoon, uitgesplitst naar type huishouden en rekening houdend met het aantal personen per huishouden.
