De ad hoc-commissie voor de evaluatie en verdere uitvoering van het Vlaamse coronabeleid presenteerde net voor de zomer haar eerste tussentijdse aanbevelingen om op korte termijn de corona-aanpak in de woonzorgcentra te verbeteren. In een tweede fase dit najaar zal de commissie haar focus leggen op aanbevelingen om de organisatie van de residentiële ouderenzorg op de lange termijn beter bestand te maken tegen pandemieën.
Het laat geen twijfel dat ook een aantal fundamenten van het huidige ouderenzorgbeleid structureel zullen (moeten) worden herbekeken. De coronacrisis legde heel wat pijnpunten in de woonzorgcentra bloot.
Oplossing voor personeel onder druk
Het spreekt bovendien voor zich dat een woonzorgcentrum met een veel te lage personeelsbezetting onvoldoende kan instaan om alle zorg te bieden die nodig is, zeker in crisistijden. Meer dan de helft van de personeelsleden in de woonzorgcentra gaf trouwens voor corona al aan te moeten werken onder continue tijdsdruk (2020, Vermeerbergen, Van Hootegem) (*). Het coronavirus verspreidt zich in woonzorgcentra dus razendsnel door de wijze waarop woonzorgcentra en zorgteams zijn georganiseerd.Experten, waaronder Lander Vermeerbergen, Geert Van Hootegem en Jozef Pacolet van de KULeuven, pleiten daarom voor meer kleinschaligheid, huiselijkheid en menselijkheid. Dit in tegenstelling tot het huidige beleid dat net aanstuurt op schaalvergroting, vervreemding en een zo klein mogelijke personeelsinzet om de kosten zo laag (en vaak de winsten zo hoog) mogelijk te houden. Hoe kleiner het aantal bewoners, hoe groter de kans om besmetting te voorkomen bij bewoners en hulpverleners, aldus de experten.
Van coronavirus gespaard
Gelukkig stelt De Ideale Woning, samen met de andere betrokken partners, vast dat alle bewoners van het Senioren Thuis-project aan het Maarschalk Montgomeryplein in Borgerhout van het coronavirus gespaard zijn gebleven. Het gaat hier om een soort cohousing voor alleenstaande senioren.De Ideale Woning is vol vertrouwen dat ook tijdens een nieuwe golf dit najaar opnieuw geen bewoners besmet zullen geraken.
Samen onder één dak
De bewoners van het Senioren Thuis-project in Borgerhout hebben de voorbije periode de richtlijnen van de federale overheid nauwgezet opgevolgd. Maar ook de basisidee die aan de grondslag ligt van deze projecten draagt ertoe bij dat niemand besmet raakte. In een dergelijk project wonen vijf tot zes alleenstaande ouderen samen onder één dak. Ze hebben elk een eigen appartementje of studio, maar ze kunnen daarenboven gebruik maken van verschillende collectieve ruimten, waaronder een gemeenschappelijke keuken en leefruimte. Die collectieve ruimten zijn essentieel voor het welslagen van elk Senioren Thuis-project. Het zijn ruimten waar bewoners elkaar ontmoeten, waar samen koffie wordt gedronken, waar samen wordt gekookt, ook in tijden van corona. De senioren wonen immers samen. Dat maakt dat de bewoners ook voor elkaar zorgen. Is bijvoorbeeld iemand slecht ter been, dan doen de anderen de boodschappen.De vrijwilligers staan in voor de woonbegeleiding en leiden in die hoedanigheid het samenwonen in goede banen. Daarnaast zijn zij het eerste aanspreekpunt voor de bewoners wanneer specifieke zorg nodig is. Die wordt dan door de zorgorganisaties die betrokken zijn bij Senioren Thuis geboden.
Architecten aangesteld
Net in deze periode zet De Ideale Woning een grote stap in de realisatie van twee nieuwe Senioren Thuis-projecten: één op het Eilandje in Antwerpen en één in Kontich-Kazerne. Recent werden via de Meesterproef, een uitgebreide selectieprocedure onder leiding van de Vlaamse bouwmeester, twee jonge beloftevolle architecten aangesteld om de plannen voor beide projecten uit te werken met het oog op realisatie in 2023.Zo wenst De Ideale Woning het netwerk van kleinschalige woonprojecten voor ouderen in armoede verder uit te breiden. Samen met armoedeorganisaties wordt binnenkort gestart met de zoektocht naar mogelijke bewoners, zodat zij eventueel nog betrokken kunnen worden bij de verfijning van de plannen.
“Met onze Senioren Thuis-projecten bieden we een betaalbaar alternatief voor de woonzorgcentra. Kleinschaligheid, huiselijkheid en mensgerichtheid zijn hier vanzelfsprekend”, zegt Gert Eyckmans, directeur van De Ideale Woning.
Project EILANDJE, Antwerpen
In 2019 kocht De Ideale Woning een pand in de Londenstraat. Het oude gebouw wordt afgebroken om plaats te maken voor het nieuwe Senioren Thuis-project. Zes kleine studio’s voor alleenstaande senioren worden aangevuld met royale collectieve ruimten die ze samen delen.“Het sociaal woon- en zorgproject in de Londenstraat, onder meer voor senioren die er vertrouwd zijn, kan een sleutelrol spelen in de buurt. De benedenverdieping is hierom een verzamelplek; voorbij de voordeur is een gedeelde leefkeuken gericht met een bank naar de straat en de dieperliggende gedeelde leefruimte sluit aan op een bonte tuin met boom, de eerste in het bouwblok. Circuleren gebeurt door kamers en brede deuren, ook op de verdiepingen waar de centrale hal leidt naar deurgehelen die licht en ontmoeting toelaten. Voorbij de dorpel is elk van de zes studio’s vormgegeven als een reeks kamers die bewoond worden naar de gewoontes van de senioren. Samen met het bijkomend sociaal appartement wordt zo een woonvorm ontwikkeld waaraan leven met en voor elkaar inherent is. De gedeelde buitenruimtes, zowel de tuin als het dakterras, vormen bovendien een genereus complement”, aldus ingenieur-architect Charles De Muynck.
Voor de afbraak van het bestaande gebouw zal kunstenaar Bram Van Meervelde alle waardevolle objecten in het gebouw inventariseren, archiveren en samen met de architect een nieuwe plaats geven in het Senioren Thuis-project. Een stopcontact, een deurklink, een spijl van de trapleuning zullen straks in de nieuwbouw herinneren aan het sociale verleden van het pand.
Project KONTICH-Kazerne
In 2019 sloot De Ideale Woning een erfpachtovereenkomst met de gemeente Kontich. Daarmee verwierf de sociale huisvestingsmaatschappij het zakelijk recht over het Montfortanenklooster aan het Phil Bosmansplein. Het klooster is eigenlijk een groot huis waar de paters Montfortanen woonden, die sinds de jaren dertig de volkswijk Kontich Kazerne moesten ontwikkelen en er onderwijs verstrekten.
Volgens De Ideale Woning is het de geknipte omgeving voor een woonst voor Senioren Thuis en twee extra sociale woningen. De gemeente wil ook de gemeenschapsfunctie behouden door het wijkhuis en de buurtbibliotheek erin onder te brengen. Ingenieur-architect Elisabeth De Clercq stelt voor het klooster te behouden en grondig te renoveren.
Een terras aan het plein nodigt uit om het wijkhuis en de bib te bezoeken en doorheen de nieuwe achterbouw het groen te ontdekken. Voor de alleenstaande senioren creëert ze vijf studio’s met gemeenschappelijke ruimte op de verdieping en onder het dak nog twee fijne sociale huurappartementen.
“Het bestaande kloostergebouw moet worden aangepast om er een uiteenlopend gebruik in mogelijk te maken. Het is belangrijk dat de senioren een duidelijke plek krijgen zodat ze zich thuis voelen. Op de eerste verdieping van het klooster ontsluit een centrale gang zowel de individuele studio’s van de senioren als hun gedeelde leefruimte. De huiselijke sfeer wordt nog versterkt door in te zetten op elementen die interactie en ontmoetingen uitlokken. In een ingebouwde vestiaire worden de pantoffels en paraplu’s opgeborgen, een inpandige bank nodigt uit tot een koffie-onderonsje en de waskast biedt plaats om beurtelings handdoeken te wassen en op te bergen. Uitgebreid bezoek kan ontvangen worden in de warme leefruimte of op het royale terras omgeven door het groen van het bos”, aldus ingenieur-architect Elisabeth De Clercq.
Kunstenaar Kasper De vos zorgt voor de integratie van een kunstwerk. Buiten de rondboog rond de voordeur bezit het huidige kloostergebouw weinig ornamentiek. Geïnspireerd door deze nis in de gevel, stelt Kasper voor ook nissen in de architectuur te verwerken. Er zijn nissen om in te zitten en nissen om elementen in te tonen of op te bergen. Zo dragen ze bij aan het huiselijke concept.
