Toen de Italiaanse architect ruim een half jaar geleden door Euro Immo Star gevraagd werd de stationsomgeving van Mechelen te ontwerpen, stelde hij snel vast dat de site een specifieke ontwerpuitdaging inhield. De projectsite en de ruimere omgeving worden gekenmerkt door een complexe infrastructuur, die omringd wordt door waardevolle groenstroken, een waterloop, tal van historische relicten, woonwijken en een industriële werkplaats van de NMBS (het Arsenaal). Het huidige station vormt een barrière waarop de historische stad en het stadsleven doodloopt. Dit was dan ook de belangrijkste ontwerpopdracht: het station mag niet langer het eindpunt van de stad Mechelen zijn, maar moet juist fungeren als de schakel tussen de historische en de toekomstige stad. Belangrijk was het om het station en de sporenbundel transparant te maken. Salvatore Bono liet de verschillende omgevingselementen het ontwerp mee bepalen, waarbij het nieuwe stationsgebouw een relatie legt in plaats van een barrière opwerpt. Het nieuwe station vloeit samen met de stad en opent zich naar de nog te ontwikkelen nieuwe stad.
Versterken van de identiteit van de omgeving
Voor de vormgeving van het stationsgebouw liet Salvatore Bono zich inspireren door de Vierendeelbruggen over de Leuvense Vaart. Door de boogvorm van deze beschermde monumenten door te trekken in de overkapping van het station, betoont hij niet alleen respect voor de Mechelse spoorweggeschiedenis, maar betrekt hij meteen ook de unieke aanwezigheid van een waterweg in het ontwerp. Door een hedendaagse interpretatie van de boogstructuur ontstaat er een eenheid en een stedelijke cadans in de nieuwe skyline van de stationsomgeving van Mechelen.
Mensen beroeren
Bovendien wilde Bono zich niet beperken tot een ontwerp voor de bevoorrechte gebruiker van een stationsomgeving: de reiziger. “Natuurlijk moet een station een ultiem overstapplatform zijn. Reizigers moeten vlot van het ene vervoersmiddel kunnen overstappen op het andere. Als ontwerper van een dergelijke omgeving ben je verplicht om hier veel aandacht aan te besteden. Een stationsomgeving als openbaarvervoersknooppunt brengt immers duurzame mobiliteit tot in het hart van de samenleving. Toch moet het ontwerp van een stationsomgeving andere gebruikers ook charmeren en aantrekken. Enkel dan krijg je een interessante en wisselende beleving én creëer je een ruimer maatschappelijk project”, zegt Bono. Zo creëerde hij de ruimte onder de sporen niet alleen als een onderdoorgang, maar ook als een publiek binnenplein. De vloer in deze ruimte is op sommige plaatsen heuvelachtig waardoor er knusse plekjes worden gecreëerd. De voorbijganger wordt uitgenodigd om hier halt te houden, de ruimte te ontdekken en te verpozen. Heel het concept wordt gekenmerkt door dit meervoudige gebruik. Zo krijgen de spoorperrons niet alleen de functie van het op- en afstappen, maar worden ze ook stedelijke terrassen. Het gebruik van warme materialen, die worden ingezet op een menselijke schaal, zorgt er bovendien voor dat de ruimten niet functioneel aanvoelen. Zo zal het plafond van de perronoverkapping bestaan uit duurzame houtsoorten en komt er een vloer in natuursteen. Het optimale gebruik van daglicht is een ander belangrijk architectuurelement van het ontwerp. Zo creëert bijvoorbeeld de dynamische golving van de perronoverkapping een filter van natuurlijk licht.
Stedelijke verdichting door participatie
Spreken over de verschillende onderdelen of ‘ruimten’ van het project doet het concept eigenlijk oneer aan. Ruimten kan je immers afsluiten (van elkaar) en dat was juist iets dat Bono niet wilde. Dag en nacht moet de stationssite ingenomen kunnen worden voor verschillende belevingsaspecten en moet er een directe interactie zijn met de ruimere omgeving. Dit impliceert natuurlijk ook een verdere stedelijke verdichting rond het station, met tal van culturele, commerciële, residentiële en andere activiteiten. “Wat deze activiteiten juist zullen zijn en over welke bijkomende bouwvolumes het gaat, ligt nog niet vast”, zegt Bram Vermeulen, stedenbouwkundige. “Euro Immo Star is ervan overtuigd dat het ontwerp van het nieuwe stationscomplex van Mechelen de motor wordt van de verdere stedelijke ontwikkeling van de stationsbuurt. Het spreekt voor zich dat de verdere invulling van deze ontwikkelingen tot stand zal komen met participatie van de verschillende partners en andere actoren. Het ontwerp van Euro Immo Star geeft hierbij de eerste aanzet van een compacte en duurzame stedelijke verdichting, waardoor de stad Mechelen verder kan groeien in verschillende richtingen”, aldus Vermeulen.
Ook duurzaamheid is een belangrijk onderdeel van het project. Duurzaam bouwen is echter niet alleen rationeel en technisch. Als mensen niet verliefd worden op gebouwen en stedelijke vernieuwing, dan is er geen duurzaam gebruik mogelijk. Duurzaamheid is dus niet alleen het bewuste gebruik van materialen en energie, maar moet ook een emotioneel aspect hebben. “Tijdens mijn ontwerpopdracht heb ik vooral aan de mensen van Mechelen gedacht, aan hun dromen en hun liefde voor deze mooie stad. Ik hoop dat ze verliefd zullen worden op dit nieuwe station, waardoor de buurt nieuwe impulsen krijgt en de stationsomgeving het nieuwe kloppende hart van Mechelen wordt”, besluit Bono.
