“Ons erfgoed identificeren, bestuderen en inventariseren is fundamenteel om kennis te verwerven over onze stad. Het is cruciaal om een sterk en onderbouw beleid te kunnen voeren rond erfgoed en stedenbouw, ” zegt Ans Persoons, Brussels staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed. “Brussel heeft enorm veel architecturaal erfgoed en die is, in tegenstelling tot wat mensen vaak vermoeden, verspreid over het hele gewest. Urban.brussels staat in voor deze minutieuze inventarisering die in 1975 werd opgestart. De inventaris maakt kennisverspreiding, bescherming, bewustmaking en het beheer van ons Brusselse erfgoed mogelijk. Met meer dan 40.000 goederen, 80.000 illustraties en 7000 namen die verbonden zijn met Brusselse gebouwen is de bouwkundige inventaris het instrument bij uitstek voor het beleidsmakers en de academische wereld. Deze inventaris wordt bovendien voortdurend bijgewerkt en is toegankelijk voor iedereen. Deze bron is perfect geschikt om te leren over de evolutie van de Brusselse architectuur en stedenbouwkundige inrichtingen doorheen de tijd.”
"Ik bedank staatssecretaris Ans Persoons, het personeel van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de gemeente Koekelberg, die helpen om de inventaris van ons erfgoed uit te breiden en het aan het licht te brengen. We hebben met name de sgraffiti van Paul Cauchie in de buurt van Simonis kunnen toevoegen, die in het verleden vergeten waren en binnenkort gerestaureerd moeten worden. In dit opzicht wil ik hulde brengen aan Robert Delathouwer en Didier Sutter voor het grondige werk dat ze geleverd hebben om het erfgoed van Koekelberg in de kijker te zetten en voor hun historische expertise in de vervrouwelijking van onze straatnamen. Erfgoed is de band tussen volkeren, de bewaker van ons collectief geheugen en de weerspiegeling van onze identiteit, een kostbare schat die in de kijker gezet en gedeeld moet worden om het wederzijds begrip te versterken en onze gemeenschappelijke geschiedenis te vieren," verklaart Ahmed Laaouej, Burgemeester van Koekelberg.
Op basis van onderzoek tussen 2020 en 2022 werd de inventaris van Koekelberg aangevuld met historische en beschrijvende nota’s, archiefdocumenten en een inleiding over de geschiedenis van de stedenbouwkundige ontwikkeling van de gemeente. De inventaris van het bouwkundig erfgoed van de gemeente Koekelberg bevat ongeveer 70 plaatsbeschrijvingen en 230 fiches waarin 345 panden worden omschreven. Bijna 1200 foto’s (huidige, oudere, archiefplannen) illustreren dat alles. Al deze informatie is beschikbaar op de website van de bouwkundige inventaris van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Onder de eigendommen die op de lijst van de gemeente staan, bevinden zich onder meer de Nationale Basiliek van het Heilig Hart, de voormalige woning van Oscar Bossaert, de Strijdersgang, het bureel en appartement van de architect Paul Caulier, de scholen ontworpen door architect Henri Jacobs, de persoonlijke woning van architect Fernand Lefever, de voormalige koekjes- en dessertfabriek Victoria en de voormalige zetel Adolphe Delhaize en Co.
Wat is de erfgoedinventaris?
De inventaris van het Brusselse bouwkundig erfgoed vindt zijn oorsprong in de lijst van gebouwen die geselecteerd werden in het kader van de analytische voorinventaris (of noodinventaris) die in 1975 gepubliceerd werd en werd opgesteld door de vzw Sint-Lukasarchief. Dat gebeurde op basis van een visuele selectie aan de hand van vooraf vastgelegde en welomschreven criteria, zonder systematische studie van bibliografische en archiefbronnen. Om deze inventaris te vervolledigen, heeft het Gewest thematische inventarissen laten opstellen (industriële architectuur, bioscopen, hedendaags erfgoed, sociale woningen, enz.) en tegelijkertijd de lijsten bijgewerkt om ze te verduidelijken en verrijken volgens een methodologie die overeenkomt met een topografische en selectieve inventaris voor wetenschappelijke doeleinden. Dat gebeurt systematisch per gemeente en/of wijk.Dit prospectie- en onderzoekswerk (bibliografisch en archieven), gebaseerd op criteria uit een methodologische handleiding, is systematisch en is erop gericht om zowel werken van gewestelijk als van lokaal belang in de inventaris op te nemen. Deze inventaris is blijven groeien. Inmiddels is ze een echt wetenschappelijk instrument en een belangrijke gegevensbron voor veel studenten, docenten, architecten en historici, maar ook voor degenen die betrokken zijn bij stadsontwikkeling en alle burgers die meer willen weten over het bouwkundig erfgoed in hun gemeente of buurt.
Een hulpmiddel dat voortdurend in ontwikkeling is en een uitzonderlijke bron van informatie is:
De inventaris werd systematisch bijgewerkt voor de grondgebieden van: Brussel Vijfhoek (1989-1994), Etterbeek (1997), Sint-Joost-ten-Node (1997), Sint-Gillis (1997), de oudste wijken van Sint-Pieters-Woluwe (2002), Elsene (2006-2016), de zuidelijke uitbreiding van Brussel (2008), de oostelijke uitbreiding van Brussel (2009), negen wegen in Sint-Lambrechts-Woluwe, deel van de Linthoutwijk (2012), de wijken met een hoge concentratie aan erfgoed in Schaarbeek (2015), de noordelijke uitbreiding van Brussel (2018), Laken (2019-2020), de Kuregemwijk van Anderlecht (2019), Vorst (2017-2020) en Koekelberg (2023).De inventariswebsite bestaat sinds 2004 en omvatte toen alleen Sint-Gillis. Daarna werden de inventarissen van Etterbeek en Sint-Joost-ten-Node toegevoegd. In 2008 werd een nieuwe site gecreëerd en werden wijk per wijk nieuwe inventarissen toegevoegd van zodra ze voltooid waren. Tussen 2014 en 2017 werd een visuele noodinventaris van nog niet verwerkte gemeenten en wijken uitgevoerd en aan de site toegevoegd. De site werd verschillende keren verbeterd. De belangrijkste verbetering was de publicatie van de lijst met waarden voor elk goed dat in de inventaris is opgenomen. In 2022 werd de inventaris van Brussel Vijfhoek, die voordien alleen op papier beschikbaar was, aan de website toegevoegd. Sindsdien bestrijkt de website het hele Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Tegelijkertijd wordt de inventarisatie voortgezet, gemeente per gemeente.
Er werd een thematische inventaris van het recente erfgoed (1939-1999) in de tweede kroon van het Gewest aangevraagd. Die zal binnenkort ook digitaal beschikbaar zal zijn. De inventarissen van de gemeenten Jette, Sint-Agatha-Berchem en Ganshoren worden momenteel voorbereid. Het historische centrum van Jette krijgt in de komende maanden een plaatsje op de website.
De inventaris blijft dus evolueren. Zo werden verschillende updates uitgevoerd in het kader van de verschillende ZGemSV’s en BBP’s, met name voor het plateau van Stokkel in Sint-Pieters-Woluwe en de belangrijkste lanen in Ukkel. De personeelsleden van Urban brussels werken namelijk regelmatig samen met de gemeentebesturen om het erfgoed van specifieke wijken visueel vast te leggen.
Urban.brussels plant de gegevensbanken van de verschillende erfgoedinventarissen (architecturaal, roerend, natuurlijk, immaterieel, archeologisch) te vernieuwen. Zo kan het de komende jaren een sterke gemeenschappelijke basis vormen, onder andere voor opzoekingen in de verschillende inventarissen.
Momenteel bevat de databank op de inventarissite meer dan 40.000 goederen, meer dan 80.000 afbeeldingen en meer dan 7000 namen die op een of andere manier met Brusselse gebouwen in verband worden gebracht. Definities van de gehanteerde terminologie zijn terug te vinden in een rijk geïllustreerd tweetalig glossarium. De inventaris van Elsene bevat bijvoorbeeld bijna 4500 goederen, verdeeld over 3000 beschrijvingen, die van Vorst 1400 goederen, verdeeld over 1100 beschrijvingen en die van Schaarbeek 4500 goederen, verdeeld over 2700 beschrijvingen.
In 2022 had de website van de inventaris bijna 500.000 bezoekers. Dit jaar staat de teller momenteel op 300.000 bezoekers.
