In de EU is een enorm woningtekort. En de behoefte aan betaalbare woonruimte neemt steeds verder toe, want de bevolking groeit ononderbroken door en mensen trekken van het platteland naar de stad. Dat heeft de politiek ook ingezien en inmiddels wordt de woningbouw in ongekende mate gestimuleerd. Frankrijk is van plan om 110.000 nieuwe woningen per jaar te bouwen, Duitsland zelfs 400.000. Ambitieuze doelstellingen – vooral als ook rekening wordt gehouden met de klimaatdoelen van de EU en de huidige situatie in de bouw.
Het wordt een balanceeract om enerzijds de klimaatdoelen in de bouw te bereiken en anderzijds voldoende betaalbare woonruimte te maken. En bij de grote hoeveelheden subsidies moet er ook aan worden gedacht, dat er nog geen rekening is gehouden met recente ontwikkelingen in de branche. De vraag naar woningbau is vanwege de sterk gestegen prijzen voor materialen en energie enorm teruggelopen. Bouwbedrijven krijgen te maken met annuleringen, want door de hogere rente en sterke inflatie kunnen opdrachtgevers minder investeren.
De EU als koploper qua klimaat
Het plan Fit for 55 heeft als doel dat tot 2030 de uitstoot van broeikasgassen in de EU met ten minste 55 procent (vergeleken met de uitstoot in 1990) wordt teruggebracht. Vanaf 2050 moet Europa zelfs klimaatneutraal zijn. Om dat te bereiken wordt vanaf 2030 alleen nog maar klimaatneutrale nieuwbouw toegestaan.Bij subsidies voor bouwprojecten wordt in de toekomst rekening gehouden met de hoeveelheid grijze energieof grijze uitstoot. De grijze energie is de hoeveelheid energie die nodig is voor hele levenscyclus van een bouwproject – van de productie, opslag en transport van het bouwmateriaal tot aan de verkoop en uiteindelijke afbraak van een gebouw. Analoog daaraan is de grijze uitstoot de uitstoot die bij de productie van het gebruikte bouwmateriaal ontstaat. Volgens schattingen van de VN heeft deze een aandeel van krap 40 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot. Meer dan de helft van de verbruikte grondstoffen kommen voor rekening van de bouw. Het terugbrengen van de grijze uitstoot kan door te kiezen voor bouwmaterialen en bouwmethoden die rekening houden met de volledige levenscyclus.
Circulaire economie: optimaal gebruik van grondstoffen
Als het doel is om de levensstandaard te behouden of verbeteren en tegelijkertijd het milieu te ontzien, dan moeten economische groei en de vraag naar grondstoffen losgekoppeld worden. Dat kan de circulaire economie mogelijk maken. Het is daardoor een wezenlijke bouwsteen voor het tegengaan van de klimaatverandering. Bovendien zorgt de circulaire economie voor onafhankelijkheid van leverketens. En wordt uiteindelijk zelfs geld bespaard.Welk materiaal is geschikt? Er zijn twee elementaire aspecten waarmee in een circulaire economie rekening moet worden gehouden. Enerzijds moet het materiaal op de eerste plaats als grondstof (niet als brandstof) veelzijdig bruikbaar zijn, anderzijds moet cascadegebruik mogelijk zijn. Daarmee wordt bedoeld dat een grondstof meermaals na elkaar gebruikt kan worden om producten te maken. Aan het einde van de cascade staat tenslotte het gebruik als brandstof van de rest- en afvalstoffen.
Hout, het paradepaard van de circulaire economie
Dit geldt voor hout allemaal. De houtsector is het beste voorbeeld voor de implementatie van een circulair systeem. Het materiaal kenmerkt zich door een lange houdbaarheid en het kan opnieuw worden gebruikt. Het is veelzijdig en veroorzaakt minimaal afval, want bijna alle nevenproducten bij de houtverwerking kunnen de grondstof voor andere processen worden. Uit boomstammen ontstaat fineerhout en volledig hout, vervolgens ontstaan er op spaanders en vezels gebaseerde producten voordat de resten uiteindelijk in de chemische industrie gebruikt kunnen worden. Het einde van de levenscyclus is de biologische afbreekbaarheid of het verbruik als optimale thermische brandstof. Ook de andere voordelen van hout liggen voor de hand: hout is een hernieuwbare en lokale grondstof, waarin CO2 langdurig gebonden blijft. Daardoor is de woningbouw met hout de tak van de bouw met de laagste grijze uitstoot.Een blijvende trend: hout in de bouw
Fun fact: sinds 2019 staat het hoogste houten huis ter wereld in Noorwegen. Mjøstårnet is 85,4 m hoog. Op 18 verdiepingen bevinden zich een hotel, woningen, kantoren, een restaurant en zelfs een zwembad. In totaal is er 2.600 m³ hout ingebouwd. Deze hoeveelheid hout groeit in ongeveer 55 minuten in de Noorse bossen.De dragende constructies zijn gemaakt van gelamineerd hout. Voor de trappenhuizen, liftschachten en balkons is kruislaaghout gebruikt. Het materiaal komt uit duurzame bosbouw uit de omgeving. Er is gebruik gemaakt van modulaire montage. Het op maat gezaagde en voorgeboorde hout is op locatie in elkaar gezet in eenheden tot maximaal vijf verdiepingen, die vervolgens met hijskranen op elkaar zijn geplaatst. Het hoogterecord blijft waarschijnlijk niet meer zo lang staan, want er ontstaat overal ter wereld nieuwe houten hoogbouw.
Maar ook voor minder spectaculaire bouwprojecten komt het gebruik van hout inmiddels veel voor. De houtskeletbouw is een bouwmethode waarbij het skelet van een huis wordt opgebouwd met houten balken. Daaraan worden geisoleerde houten platen als wanden en plafonds aangebracht. In de VS wordt houtskeletbouw gebruikt als lichte bouwmethode. In Duitsland wordt overwegend massief gebouwd, waarbij elk wandelement een eigen bouwdeel met volledig eigen houten frame is.
Een ander bouwsysteem is de boomende elementenbouw, want met hout kan snel milievriendelijk en voordelig worden gebouwd. Hout heeft hele goede isolatiewaarden, wat er voor zorgt dat houten huizen goede energieprestaties leveren. Zo kan serieel en modulair bouwen en het plaatsen van extra verdiepingen gelijktijdig bijdragen aan het oplossen van het woningtekort en aan het beschermen van het klimaat.
Duurzame gebruikte machines
De handel met gebruikte machines is een stadium in het cascadegebruik van machines. Het levert een bijdrage aan de circulaire economie in de machine- en installatiebouw. Elke gebruikte machine bespaart vergeleken met nieuwe productie flinke hoeveelheden broeikasgassen en grondstoffen. Met zo'n 55.000 machines en bedrijfsmiddelen die bijvoorbeeld bij industrieel veilinghuis Surplex jaarlijks onder de hamer gaan, bedraagt de CO2-reductie zo'n 1.300 ton per jaar.Voor de bouw van houten huizen zijn enerzijds verschillende installaties voor houtbewerking nodig voor de productie van huiselementen en anderzijs de bouwmachines voor de montage op de bouwplaats. Van graafmachine tot kraan en vrachtwagen, van paneelzaag en boormachine tot houtfrees – bij Surplex, de marktplaats voor gebruikte machines, is alles te vinden wat bouwbedrijven en houtverwerkers nodig hebben. Want de klimaattransitie kan alleen worden doorstaan als iedereen bijdraagt.
