Voorkeuren en voordelen
Technisch gezien is er met domotica zeer veel mogelijk. Denk maar aan Living Tomorrow, het ‘huis van de toekomst’ in Vilvoorde, dat bol staat van de snufjes. De ervaring leert echter dat mensen - en vooral ouderen - niet zitten te wachten op een overdosis aan technisch vernuft. Precies het omgekeerde is nodig.
Uit evaluatie van 9 domoticaprojecten door Innovatieprogramma Wonen en Zorg in Nederland (beschreven in ‘Veilig en comfortabel wonen met Domotica’ ) is gebleken dat de voorkeur van oudere bewoners over het algemeen uitgaat naar veiligheidsfuncties, zoals actieve personenalarmering en brand- en inbraaksignalisering (zie verder bij ‘Bronnen’: IWZ). Minder gevraagd zijn een schakelaar uit- /thuisstand aan de voordeur, een dag-/nachtstandschakelaar in de slaapkamer, het aan-/uitzetten van alle toestellen en verlichting in de keuken, een nachtoriëntatieverlichting, een automatische verlichting in hal en badkamer of het automatisch ventileren van de woning als de bewoner deze verlaat. Dat zijn zowat de meest typische functies van een huisautomatiseringssysteem. Een huisautomatiseringssysteem is een computer in de meterkast die alle schakelaars en stopcontacten in een woning aanstuurt.
Deze domoticatoepassingen bieden interessante voordelen op gebied van veiligheid, comfort, zuinige energiebeheersing en een gezond woonklimaat en komen zo ondermeer tegemoet aan de principes van duurzaam bouwen en wonen. Bovendien kunnen deze toepassingen zeer gebruiksvriendelijk worden gerealiseerd zonder ingewikkelde (afstands)bedieningssystemen maar met eenvoudige (grote) drukknoppen en/of (sleutel)schakelaars.
Enkele toepassingen
In de realisaties van het Belgische Service Flats Invest (zie verder bij ‘Bronnen’: SFI) spreekt men van ‘veiligheidsdomotica’ en worden volgende voorzieningen aangeboden in het (basis)pakket.
Noodoproepsysteem
Door druk op een noodknop (wandtoestel in de woonruimte, ‘paniek’druktoets in slaap-, woonkamer en wc of draadloos alarmmedaillon aan hals of pols) wordt een spreek/luisterverbinding gerealiseerd met een permanentiecentrale. Bij noodoproep wordt alle verlichting aangeschakeld en mogelijke gevaarlijke toestellen (fornuis, bepaalde stopcontacten enz.) uitgeschakeld. Het domoticasysteem beperkt hierdoor de gevaren voor valpartijen en het uitbreken van brand.
Aanwezigheidsdetectie/inbraakalarm
Een sleutelschakelaar naast de voordeur zorgt voor automatische aan-/uitschakeling van de verschillende functies van het domoticasysteem. Sleutel erin betekent dat de bewoner aanwezig is en bij verwijderde sleutel wordt het inbraakalarm geactiveerd en waakt het domoticasysteem over het energieverbruik door het automatisch uitschakelen van verwarming en verlichting wanneer deze niet nodig zijn. Bovendien zal de flat maximaal geventileerd worden zodat de bewoner bij thuiskomst een optimaal verluchte woning aantreft.
De aanwezigheidsdetectie is zodanig ingesteld dat ze bij aanwezigheid van de bewoner na 5 uur (elektrische) inactiviteit een alarmmelding zendt naar de wachtdienst. Ook bij het slapengaan kan met één druk op de knop bij het bed de elektriciteit uitgeschakeld worden, de verwarming en verlichting op stand-by gezet en de aanwezigheidssimulatie in werking gesteld.
Druktoetsen
Diverse druktoetsen met specifieke functies worden gestuurd door het domoticasysteem: de druktoets‘nacht’ zorgt dat nachtverlichting brandt en de stopcontacten uit staan; de druktoets’paniek’ laat alle verlichting aanspringen en de (gevaarlijke) stopcontacten uit; de druktoets’dag’ laat gewone dagactiviteit toe; de druktoets’koken’ activeert de keuken waardoor ondermeer de kookplaat voorzien wordt van elektriciteit. De stroomvoeding van de stopcontacten wordt geregeld door het domoticasysteem.
De meeste druktoetsen zijn uitgerust met een LED-lampje zodat duidelijk is wanneer ze geactiveerd zijn.
Ventilatie- en verwarmingssysteem
Deze wordt automatisch gestuurd. De motorloze dampkap in de keuken maakt deel uit van de mechanische ventilatie die voorverwarmde verse lucht in de leefruimtes brengt en 75% van de warmte van de afgevoerde lucht recupereert.
Kosten
Wat domotica voor ouderen betreft is het niet relevant individuele woningen aan te passen als er geen mogelijkheid is om voor o.a. de personenalarmering beroep te kunnen doen op een centrale dienst (bv. van een woonzorgcentrum). Domoticatoepassingen betekenen nog altijd een aanzienlijke meerkost. Voor een woning is er al vlug sprake van een investering van 3.500 tot 7.000 EUR voor een elementair basispaket zoals hierboven besproken.
Toekomstmogelijkheden
Bij domoticatoepassingen mogen we niet alleen denken aan toepassingen die enkel met wonen te maken hebben. Door ontwikkelingen op het gebied van ‘zorgalarmering’ en ‘telemedicine’ kunnen meer en meer ouderen in de toekomst langer in hun huis blijven wonen, zelfs als ze ziek zijn of medische begeleiding via een monitor noodzakelijk is.
Voor bepaalde kwalen als diabetes, hartfalen of COPD-aandoeningen is het mogelijk op afstand begeleid te worden. Voor routinecontroles is het niet meer nodig zich dan te verplaatsen naar de huisarts of het ziekenhuis. Enkele vernieuwende toestellen en systemen bieden interessante perspectieven en dragen bij tot een geruststellend gevoel bij de ouderen:
- apparaatjes zoals de ‘health buddy’
- gezondheidscontrole op afstand via de telefoonlijn;
- pilootprojecten zoals ‘Viedome’ in Veldhoven, een woonzorgconcept op afstand
- ‘Telesenior’, een project rond telepresentie in functie van zorg op afstand via breedband-ICT en televisie; patiënten en zorgers zien én communiceren hierbij met elkaar via tv- of computerscherm.
