De reden is niet ver te zoeken. De algemene conjunctuurverslapping laat zich nu ook in de bouwsector voelen. Er is minder werk in het segment van de nieuwbouw van gebouwen, kleine zelfstandigen klagen over minder opdrachten (vooral in de schilderssector), de concurrentie verscherpt, de prijzen zijn minder winstgevend en de klanten betalen minder vlot.
Positieve geluiden zijn er gelukkig ook nog. De renovatiesector, en dan vooral alle werken die te maken hebben met investeringen in energiebesparing, doet het nog goed en het personeelsbestand blijft op peil (geen ontslagen).
Met de bouwbarometer peilt Bouwunie vier maal per jaar (sinds 1996) naar het sociaal-economische klimaat bij de Vlaamse bouw-kmo's. In de enquête komen alle subsectoren, regio’s en bedrijfsgroottes representatief aan bod.
21% van de Vlaamse bouwkmo’s heeft nu meer werk dan in het voorgaande kwartaal. Dat is nog altijd goed nieuws. 17% heeft daarentegen minder om handen. Dat is nog niet dramatisch (de daling is minder spectaculair dan in juni) maar duidt toch op een minder positieve evolutie. Het zijn vooral de algemene en ruwbouwaannemers die minder werk hebben (21% van hen spreekt van een duidelijke achteruitgang), met name in het segment van de nieuwbouw (woningen en andere gebouwen). Deze evolutie kwam ook al sterk naar voor in de bouwbarometeranalyse van het tweede kwartaal. In de andere subsectoren (schrijnwerkers, installateurs, schilders, stukadoors, kabel- en leidingleggers, wegenbouwers) zijn de bedrijfsleiders die meer werk hebben telkens met meer dan diegenen die minder opdrachten in het verschiet hebben. Vooral renovaties die te maken met energiebesparing (dak- en andere isolatie, plaatsen van hoogrendementsbeglazing of –verwarmingsketels) bezorgen de Vlaamse bouwkmo’s nog ruim voldoende werk.
Andere opvallende, en nieuwe, vaststelling is dat veel zelfstandige bouwaannemers (bouwbedrijven zonder personeel) nu beduidend minder werk hebben dan enkele maanden geleden (22% geeft dit aan). Bij de schilders loopt het percentage zelfstandigen dat minder opdrachten heeft op tot 30%. Het zijn precies dit soort van werken die het eerst getroffen worden door de minder goed gevulde geldbeugel van de consument. Het gaat in verhouding om kleinere werken die minder lang op voorhand vastgelegd zijn en die nu het economisch wat minder goed gaat, uitgesteld worden (of op een “andere” manier uitgevoerd: zelfstandigen hebben altijd al het meeste af te rekenen met concurrentie van zwartwerkers).
Voor de nabije toekomst verwacht 14% van de bouwkmo’s minder werk. 17% heeft meer opdrachten uit te voeren.
De prijzen die de aannemers voor hun werk kunnen aanrekenen, evolueren volgens 24% van de ondervraagden in negatieve zin. Slechts 60% van de bouwbedrijven geeft aan dat de huidige prijzen winstgevend zijn (d.i. voor werken die ze nu aan het uitvoeren zijn). Voor de nabije toekomst verwacht 28% een daling (d.i. voor werken waarvoor ze nu prijs opmaken).
Niet te verwonderen dan dat 24% ook van een winstdaling spreekt terwijl 22% een verslechtering van de winst voorziet in de volgende maanden.
12% van de bouwbedrijven werkt nu met meer personeel dan enkele maanden geleden (aangeworven, ter vervanging van iemand die weggegaan is of als extra werkkracht). Dit is minder dan ze in het tweede kwartaal verwachtten. Toen dacht 25% in de nabije toekomst met meer mensen te werken
11% heeft minder werknemers (zelf weggegaan of ontslagen omdat er minder werk was (komt weinig voor) of (vooral) omdat de betrokkene niet voldeed).
In de nabije toekomst wil 13% extra werkkrachten aannemen en 3% denkt met minder mensen te gaan werken. Deze cijfers wijzen op een wat voorzichtigere houding van de bouwwerkgevers dan in de voorgaande maanden en jaren. In de vorige kwartalen lag de aanwervingsbereidheid immers hoger. De bouwwerkgevers kijken een beetje de kat uit de boom nu de economische voorspellingen niet zo rooskleurig zijn.
Een van de duidelijke tekenen dat het economisch minder goed gaat, is het toenemend aantal achterstallige betalingen. Maar liefst 25% van de Vlaamse bouwbedrijven kampt met een stijging !
Ook de concurrentiedruk neemt toe. 21% spreekt van een verscherping.
Een recordaantal van 44% van de ondervraagde aannemers is dan ook zeer ontevreden over de algemene economische situatie.
Over de eigen onderneming daarentegen is slechts 9% ontevreden. Dit is nog altijd niet veel (m.a.w. 91% van de bedrijfsleiders is nog tevreden met zijn onderneming).
Algemeen economisch is er dus een serieus probleem: “het gaat niet goed”, maar dat wordt op micro-niveau nog niet als dusdanig doorgetrokken. Wat wel al duidelijk is, is dat de bouwsector in de eerste zeveneneenhalve maand van 2008 minder starters en meer faillissementen telde dan in dezelfde periode van 2007 (zie bijgevoegde grafieken).
Samenvattend stelt Bouwunie dat de “slechte” parameters in de bouwbarometer van het derde kwartaal talrijk zijn (en zeker talrijker dan voorheen): de prijzen zijn minder winstgevend, de winst daalt, de concurrentie wordt scherper, het aantal slechte betalers neemt toe, er is minder werk in de nieuwbouw van gebouwen en woningen ... Deze nemen allemaal nog geen dramatische proporties aan maar het is toch een ommekeer ten opzichte van het begin van het jaar en van de maanden daarvoor.
Anderzijds zijn er - gelukkig maar - nog goede parameters: het algemeen werkvolume (vooral renovatie) zit nog goed en de tewerkstelling blijft op peil (geen of weinig ontslagen om economische redenen).
Als de conjunctuur blijft slabakken (dalend vertrouwen bij gezinnen en bedrijven, besparingsrondes bij de overheden – minder investeringsbereidheid dus bij de bouwinvesteerders) zou dit kunnen keren ...
