In 2000 telde de Vlaamse bouw nog maar 15.399 bedienden. Dit aantal is intussen opgelopen tot 24.791. Vanaf 2012 gaat de verdere gestage stijging van het aantal bedienden gepaard met een scherpe daling van het aantal bouwarbeiders. De concurrentie van buitenlandse bedrijven heeft daarin een belangrijke rol gespeeld. Maar tegelijk vermindert in bouwbedrijven het werk dat door arbeiders wordt uitgevoerd en nemen de activiteiten toe waarvoor bedienden worden ingezet.
Voor de grote meerderheid gaat het om bedienden met een technisch profiel die minstens een opleiding van professionele bachelor hebben gevolgd. De laatste jaren zijn in de lijsten van de VDAB met knelpuntberoepen heel wat traditionele arbeidersberoepen verdwenen, zoals metselaar, bekister en ijzervlechter. Maar werfleiders, calculatoren, tekenaars en technici voor verwarming en koeling zijn steevast op deze lijst blijven staan.
De toegenomen behoefte aan hoger geschoolde medewerkers in de bouw is aan meerdere factoren te wijten. Er is de toenemende complexiteit van gebouwen waardoor het belang van onderlinge afstemming en coördinatie toeneemt, bijvoorbeeld tussen bouwschil en installaties. Er zijn de strengere eisen, onder meer op het vlak van energiezuinigheid, hernieuwbare energie, luchtdichtheid en ventilatie. Meer en meer bouwbedrijven hanteren een geïntegreerd kwaliteits-, veiligheids- en milieusysteem dat moet worden geïmplementeerd en opgevolgd. Tenslotte verschuift de aandacht bij bouwprojecten naar de voorbereidende fase om zo bij de uitvoering zelf fouten te vermijden.
Het visierapport van de VCB dat vanavond wordt voorgesteld, gaat precies in op deze nieuwe tendensen.
Van hun medewerkers verwachten de bouwbedrijven steeds meer ICT-kundigheid, onder meer om gebruik te kunnen maken van BIM (Building Information Modeling), een combinatie van 3D-modellen met een gegevensbank over bouwcomponenten. Zij moeten steeds meer werken in partnerschap door het toenemende gebruik van Design & Build en bouwteams. De ruimte voor creatieve inbreng wordt groter doordat aannemers meer met prestatie- in plaats van met gedetailleerde middelenbestekken moeten werken. Bouwbedrijven en hun medewerkers moeten leren omgaan met veranderingen die plots opkomen en zekerheden op de helling plaatsen. Wat met de infrastructuur als auto's zelfrijdend worden? Wat met elektriciteitswerken als meer en meer verbindingen draadloos verlopen? Voorts moeten zij meer denken in levenscyclustermen in functie van onderhoudskosten op langere termijn.
Aarzelende tekenen van herstel
In de Vlaamse woningbouw is nog nauwelijks sprake van beterschap. Terwijl tijdens de eerste vijf maanden van 2015 in vergelijking met de periode 2008-2014 het aantal vergunningen voor flats slechts licht daalde met 3%, werden maar liefst 17% minder vergunningen voor huizen toegekend. De bouw van nieuwe huizen komt zo op een historisch laag niveau.Voor woningrenovaties en niet-woongebouwen (waaronder kantoor-, industrie- en handelsgebouwen) kunnen we eerder spreken van een status-quo. De grondige woningrenovaties met stedenbouwkundige vergunning daalden tijdens de eerste vijf maanden van 2015 in vergelijking met de eerste vijf maanden van 2014 slechts met 2%. Maar daarnaast vinden tal van kleinere niet vergunde woningrenovaties plaats. Tijdens de eerste vijf maanden van 2015 werd in Vlaanderen 16,6 miljoen m³ niet-woongebouwen vergund. Dat is ongeveer evenveel als in vergelijkbare maanden in 2014.
Op het vlak van infrastructuur en meer bepaald van wegenbouwwerken merken we tijdens de eerste acht maanden van 2015 een vooruitgang van het aantal aanbestedingen met 14% voor alle overheden samen en van 23% voor de gemeentelijke overheden. Maar dan nog blijft het niveau van de aanbestedingen voor wegenwerken in vergelijking met 2012 ongeveer 15% lager voor alle overheden samen en ongeveer een kwart lager voor gemeenten en steden.
In het tweede kwartaal van dit jaar lag de bouwactiviteit 1,1% hoger dan in hetzelfde kwartaal van 2014. Het Planbureau voorspelt dat de bouw de komende jaren opnieuw aansluiting zal vinden met de algemene economische groei na de voorbije twee jaren minder goed te hebben gepresteerd. Het economische gewicht van de bouw-, energie- en milieucluster is dermate groot dat zij de economische groei kan ondersteunen.
Tegelijk kan de bouw daardoor haar belangrijke maatschappelijke rol ten volle invullen. Geen enkel maatschappelijk probleem – ouderenzorg, onderwijs, mobiliteit en zelfs de opvang van asielzoekers – kan worden opgelost zonder een gezonde bouw-, energie- en milieucluster. In haar visierapport van 2015 geeft de VCB aan dat deze cluster voor elk onderdeel van de recentelijk gepubliceerde strategische Visie 2050 van de Vlaamse regering een essentiële bijdrage kan leveren.
Als de positieve tendens voor deze cluster aanhoudt, zal ook de vraag naar hoger geschoolde technici verder toenemen.
