Luc Gabriel is pas afgestudeerd als architect met als specialisatie oude, beschermde gebouwen, wanneer hij op de 16e-eeuwse hoeve stoot die openbaar wordt verkocht. We zijn in het jaar 1980 en het gebouw is een bouwval. Het moet volledig worden gerenoveerd. Aangezien het beschermd is, moet de jonge architect een restauratiedossier indienen bij de Waalse Dienst Onroerend Erfgoed. In 1982 wordt het dossier ingediend, maar de werken mogen pas beginnen wanneer de administratie daar de toestemming voor geeft. Ondanks zijn vele pogingen moest de bouwheer maar liefst 30 jaar wachten alvorens de administratie het licht op groen zette!
"Er zijn grenzen aan mijn geduld, vertelt Luc Gabriel, dolgelukkig dat hij eindelijk van zijn hoeve kan genieten. Het was zelfs zo erg dat ik ermee heb gedreigd om een aanvraag in te dienen om het gebouw van de erfgoedlijst te laten halen en het helemaal af te breken, als ik geen antwoord kreeg voor 2010. Het gebouw was in zo’n slechte staat dat het moest gestut worden en dat er muurankers in de puntgevels moesten worden geplaatst omdat die aan het verzakken waren. In plaats van €125.000 in de jaren 1980 kostten de werken uiteindelijk, dertig jaar later, maar liefst € 640.000."
Houten structuur balk per balk gerenoveerd
De hoeve ligt in het natuurpark Vallée de la Burdinale in de gemeente Lamontzée en omvatte stallen en een woonhuis. Door de hoge kosten van de werken deelde de eigenaar het gebouw uiteindelijk op in twee woningen: één als woonhuis voor zichzelf, het andere als conciërgewoning. De voormalige stallen werden volledig afgebroken. Iedere balk van de houten structuur werd nauwgezet genummerd en in een werkplaats geanalyseerd, zodat ze na de restauratie identiek konden worden teruggeplaatst. De oorspronkelijke elementen moesten zo veel mogelijk behouden blijven.Aangezien de stallen eigenlijk één groot, leeg volume vormden, koos de architect voor een moderne inrichting. Op de grond liet hij een grote plaat van gewapend beton gieten, waarop een nieuwe dragende structuur van metaal werd aangebracht. Het is die structuur, die volledig losstaat van de gevels, die het hele gewicht van het gebouw en het dak draagt. De stabiliteit van de gevels wordt verzekerd door metalen muurankers. "Net als in de 16e eeuw werd het vakwerk opgevuld met klei en daarna beschilderd met een kalklaag. Dit soort constructie is ontzettend isolerend. De U-waarde van de muren bedraagt 0,34 W/m2.K. Daardoor blijft de binnentemperatuur het hele jaar door relatief constant", aldus de architect.
Voor de restauratie van het oude woongedeelte pakte hij het anders aan: de houten structuur werd blootgelegd en zonder af te breken ter plekke gerestaureerd. De binneninrichting van deze ruimte is klassiek, met kleinere kamers en minder lichtinval.
Twee mazoutinstallaties met regelaar en buitenvoeler
Doordat het gebouw beschermd is, kon van een warmtepomp geen sprake zijn. Oorspronkelijk dacht de architect aan vloerverwarming. Ook die optie werd door de dikte van de betonnen vloerplaat afgevoerd, aangezien de hoogte van de oorspronkelijke vloeren moest behouden blijven. Uiteindelijk koos Luc Gabriel voor centrale verwarming op mazout. Afhankelijk van de kamer zijn de verwarmingselementen heel modern of eerder klassiek. Beide delen van het gebouw zijn uitgerust met een identieke installatie met regelaar en buitenvoeler. "Je wil niet weten wat een palaver eraan vooraf is gegaan, voor de Dienst Onroerend Erfgoed akkoord wilde gaan met sensoren op de gevel. Want in de 16e eeuw waren er ook geen sensoren ...", vertelt de architect.
Onopvallend geplaatste schoorstenen
Ook de plaatsing en renovatie van de schoorstenen was geen sinecure. Het voormalige woongedeelte had een grote vierkante schoorsteen. Klein probleem: er stond geen regenkap op, en bij iedere stortbui liep het water over de binnenmuren van klei. "Na veel gebakkelei werd mij uiteindelijk een uitzondering toegestaan en mocht ik een onopvallende schoorsteenkap van metaal plaatsen", gaat Luc Gabriel voort. "Idem voor de voormalige stallen. Aangezien de muren en het dak beschermd zijn, mocht ik daar geen enkele wijziging in aanbrengen. Maar de stallen hadden geen schoorsteen. Na lang onderhandelen, waarbij ik heb uitgelegd dat ik echt niet zonder verwarming ging leven zoals in de 16e eeuw, kreeg ik de toestemming om een opening te maken in het dak en twee schoorstenen te plaatsen, die zwart werden geschilderd zodat ze minder opvallen."En als hij opnieuw kon beginnen? "Dan zou ik waarschijnlijk twee keer nadenken, maar vandaag geniet ik er wel van." En hij is duidelijk niet de enige. Kijk maar naar zijn hond, Monsieur Edouard, die maar al te graag poseert voor de foto’s...
