Het project De Drie Wachters dat BAM Woningbouw, vestiging Amsterdam uitvoert in opdracht van Het Oosten Kristal, bestaat uit drie gebouwen in Amsterdam Osdorp en omsluiten ieder een aangelegde gemeenschappelijke tuin.
Elk gebouw is samengesteld uit twee woontorens van elk negen verdiepingen op een onderbouw met verhuurbare bedrijfsruimten en een afsluitbare overdekte parkeergarage met bergingen. Het ontwerp komt van De Nijl Architecten uit Rotterdam. Het plan voorzag in de vergroting van een groenstrook tot stadspark met een rand van torens.
Bijzonder aan de bouwwijze is de opbouw van de gevels van de woningen van de eerste tot en met de negende verdieping met volledig geprefabriceerde elementen die door Oosthoek/Kemper uit Tilburg en BAM Woningbouw zijn ontwikkeld en gefabriceerd door Oosthoek/Kemper. Het repeterende karakter van het ontwerp leent zich bij uitstek voor een uitvoering in prefab elementen. Volgens projectleider H. Pastoor van BAM Woningbouw had de architect de optie van geprefabriceerd bouwen al bij het ontwerp voor ogen en pikte BAM Woningbouw het idee op om verder uit te werken.
Toegevoegde waarde
Tegelijkertijd, los van de bouwintentie van De Drie Wachters, werkte Oosthoek/Kemper samen met Metselwerk Adviesbureau Vekemans en Wienerberger Bricks aan de ontwikkeling van een nieuw prefab gevelelement. J. de Vreede, verkoopleider Oosthoek/Kemper: “We waren op zoek naar een element met een toegevoegde waarde ten opzichte van bestaande systemen zoals sandwichpanelen.”Het element kreeg uiteindelijk een bijna traditionele opbouw met gevelmetselwerk, een spouw, een isolatiepakket, aluminium kozijnen inclusief glas, hekwerken en een betonnen binnenspouwblad. Volgens Pastoor is juist de spouw als onderdeel van het element van essentieel belang voor het droog houden van de constructie. “Metselwerk laat vocht door. Je hebt gewoon een spouw nodig om ventilatie van het buitenspouwblad mogelijk te maken en daarmee de doorslag van vocht te voorkomen.”
De reden om bij een innovatief product toch terug te grijpen naar traditioneel metselwerk zit volgens De Vreede in de mogelijkheden die bakstenen bieden. “Het zijn in feite losse keramische delen die om esthetische én constructieve redenen uitstekend in het nieuwe concept passen. Wij hebben de baksteen in feite geïndustrialiseerd.”
Doorgestreken voeg
Volgens directeur drs. P.F.M van Loenhout van Oosthoek/Kemper lenen bakstenen zich juist voor nieuwe producten als de gevelelementen “doordat het industrieel verwerken van bakstenen toegevoegde waarde levert.”Het metselwerk is uitgevoerd in een donkere steen en krijgt een doorgestreken voeg die iets terug ligt. Omdat fabricage horizontaal plaatsvindt, zijn aan het metselwerk en de spouwankers speciale eisen gesteld. Bovendien moeten de elementen zonder problemen het transport naar de bouwplaats overleven.
De elementen met een lengte van 5,5 meter en een hoogte van 2,8 zijn met akelige precisie gefabriceerd en dat is noodzakelijk omdat de elementen bij het rondom monteren van een verdieping met vlakke elementen en elementen voorzien van een hoek, niet of nauwelijks een afwijking mogen vertonen. De gehanteerde tolerantie is dan ook minimaal.
Toch lijkt in het aanzicht het metselwerk niet steenstripachtig of kunstmatig. Juist door de kleine afwijkingen in bijvoorbeeld de dikte van de stootvoegen in het halfsteensverband, behoudt het metselwerk zijn charme.
Het toepassen van prefab gevelelementen kent een aantal voordelen. De Vreede: “We maken de elementen onder geconditioneerde omstandigheden.” Het maakt de aannemer minder afhankelijk van de weersomstandigheden en Oosthoek/Kemper garandeert een constante kwaliteit. Van Loenhout: “Ook de montage van kozijnen vindt plaats onder ideale omstandigheden; de monteurs werken altijd vanaf de begane grond.”
Uitbloei
Oosthoek/Kemper kent de planning van de aannemer en levert de elementen op tijd af op de bouwplaats. De aannemer hoeft hierdoor geen ruimte te reserveren voor de opslag van kozijnen, stenen, isolatie en dergelijke met alle logistieke problemen van dien.Bovendien hebben de gevelelementen in het werk geen last van uitbloei van zouten. Verder bespaart de aannemer op steigers want door het stellen vanaf de verdiepingen van reeds afgemonteerde gevelonderdelen, zijn steigers overbodig.
Een dag in de week arriveren de gevelelementen. Een mobiele kraan zorgt voor het verticaal transport waarna de montageploeg alle achttien elementen van een verdieping in een dag afmonteert, voorafgegaan door een team van maatvoerders.
Pastoor: “Onze mensen zijn speciaal voor dit werk bij Oosthoek/Kemper opgeleid om de montage vlekkeloos te laten verlopen. Ze hebben zelf ook aanwijzingen gegeven hoe de elementen het beste zijn ‘aan te pakken’ of waar eventueel extra grepen noodzakelijk waren.”
Tijdens het stellen plaatst de aannemer een zwelband als afdichting tussen de bakstenen. Na het stellen van de gevelelementen komt een medewerker van de aannemer om van binnenuit de ruimte tussen de isolatiepakketten dicht te purren. In de ruimte tussen de betonnen binnenspouwbladen komt krimpvrije mortel. Op de naad plaatst de stukadoor een bandje waarna hij de naad afstuct en insnijdt om ongerichte scheurvorming te voorkomen. Voor de afwatering in de spouw past de aannemer EPDM-folie toe.
Anders dan de innovatieve gevels is de uitvoering van de verdiepingsvloeren traditioneel met breedplaatvloeren. Bovendien is ook de kern traditioneel in het werk gestort beton. Maar volgens Van Loenhout behoort het zeker tot de mogelijkheden om andere bouwonderdelen ook in prefab uit te voeren.
Pastoor: “Negentig procent van het werk bij prefabbouw zit in de voorbereiding. Als het treintje van het bouwpoces eenmaal gestart is, kan je moeilijk weer terug of andere technieken toepassen.”
BAM Woningbouw is met de bouw gestart op 1 december 2002. De eindoplevering vindt begin 2005 plaats.
