Eindeloopbaan architect hoeft geen einde van het bureau betekenen

NAV, de Vlaamse architectenorganisatie, voerde begin februari een online enquête over opvolging en samenwerking bij architecten. Bijna 700 architecten namen hier aan deel. Architecten zijn tegenwoordig sterk bezig met opvolging en continuïteit, zo leert deze enquête. Maar er zijn nog heel wat drempels en een gebrek aan concrete informatie. Om hier een antwoord op te bieden start NAV met het continuïteitsproject ‘inGroeien in een ontwerpomgeving’, dit met de steun van het Agentschap Ondernemen en Vlaanderen in Actie.

De eindeloopbaanproblematiek raakt iedereen, ook de architect. Architectenbureaus worden bij pensionering veelal gewoon stopgezet. Een slechte zaak voor alle betrokkenen. De architect kan niet terugvallen op een extra pensioenpotje en zijn medewerkers zien hun activiteiten wegvallen. Bovendien geeft de opvolging van een bestaand architectenbureau meer kans op slagen voor de zaakvoerder, dan zelf een bureau op te starten.
Maar hoe kan de architect de continuïteit van zijn bureau vrijwaren? De meest doeltreffende aanpak is een samenwerking die de tijd krijgt om te rijpen. Belangrijk is dus om hier tijdig bij stil te staan. Vennoten of medezaakvoerders groeien dan geleidelijk door tot de functie van zaakvoerder. Vandaar de term ‘ingroeien’.

Opvallend is dat zaakvoerders of vennoten sterker bezig zijn met opvolging dan de medewerkers. 7 op de 10 respondenten zijn zaakvoerder of vennoot. Er is dus werk aan de winkel om medewerkers bewust te maken van de mogelijkheden van ingroeien.

Belangrijke vaststelling is dat architecten al sterk bezig zijn met continuïteit. Drie op vier zaakvoerders/vennoten ondernamen al stappen om de continuïteit te verzekeren.
Zeven op tien medewerkers hebben interesse om zaakvoerder/vennoot te worden. Van hen nam bijna één op vier daarvoor al initiatieven.

Hoe groter het bureau, hoe belangrijker architecten de continuïteit vinden. Bij bureaus met 5 medewerkers of meer vindt maar liefst 90% van de zaakvoerders continuïteit belangrijk. Voor eenmanszaken daalt dat aantal echter naar twee op tien.

Een eigen bureau oprichten was in het verleden de regel. Bijna negen op tien van de geënquêteerde zaakvoerders/vennoten startten zelf hun bureau op. Van hen runt 65% het bureau nog alleen, zonder vennoten of medezaakvoerders.
Amper één op tien zaakvoerders/vennoten koos voor de instap in een bestaand bureau.

Tegenwoordig spreekt ingroeien de architecten steeds meer aan. Van alle zaakvoerders vindt bijna 70% een medewerker die doorgroeit de beste garantie voor continuïteit. Wie zelf is ingestapt in een bestaand bureau, is daarvan nog veel meer overtuigd (82%). Zij zijn dus zeer tevreden van hun eigen instap.
Van de medewerkers die zaakvoerder/vennoot willen worden, geeft 45% de voorkeur aan ingroeien, terwijl 35% een eigen bureau prefereert. Hier wordt een sterke trendbreuk vastgesteld, gezien een eigen bureau opstarten vroeger de meest populaire keuze was. Voornaamste reden waarom architecten nog kiezen voor een eigen bureau is om de eigen baas te blijven (40%) en om de eigen creatieve stempel te kunnen doordrukken (36,4%).


Maar er zijn nog heel wat struikelblokken. Wie wil ingroeien, stelt zich vooral vragen bij de waardering of prijs van het architectenbureau. De helft van alle medewerkers stipt dit aan als grootste onduidelijkheid. Ook van de architecten die al ingegroeid zijn of die op zoek zijn naar vennoten/medezaakvoerders, wijst de helft de waardering of prijs als meest onduidelijke factor aan.
Bij medewerkers die willen ingroeien is het vooral de financiering van deze instap die hen nog tegenhoudt de stap te zetten.

Maar liefst 6 op 10 zaakvoerders/vennoten geeft aan een tekort aan managementskills te hebben om een bureau te runnen. Zij zeggen onvoldoende kennis te hebben van personeelsmanagement, calculatie en nacalculatie en de tips & tricks om een bureau rendabel te doen draaien. Ook jongere architecten halen deze bezorgdheid aan. NAV ziet hier dan ook een belangrijke taak voor het onderwijs. Management moet meer aan bod komen in de architectuuropleiding. Van bij de inschrijving moet duidelijk gemaakt worden dat architect zijn meer is dan enkel ontwerpen.

Wat zeer sterk opvalt in de deze enquête is dat de carrière van architecten nog altijd sterk gendergebonden is. De totale populatie van deze enquête bestaat voor een kwart uit vrouwen en dus ¾ mannelijke architecten. Bij de medewerkers is echter 45,5% vrouwelijk, tegenover slechts 20% bij de zaakvoerders/vennoten. Er is dus proportioneel een sterke oververtegenwoordiging van vrouwen bij de medewerkers en een ondervertegenwoordiging in de leidinggevende functies. Daarbij komt nog dat van alle medewerkers die geen interesse hebben om zaakvoerder/vennoot te worden, ruim 60% vrouwen zijn. Dit is vermoedelijk te wijten aan de gezinsplanning. NAV vindt het belangrijk vrouwen duidelijk te maken dat een combinatie mogelijk is. Een eventuele oplossing kan hier in het samenwerken liggen. Meer dan 30% van de zaakvoerders geeft immers aan dat samenwerken met verschillende zaakvoerders/vennoten helpt de werkdruk beter te beheersen.

Het NAV project ‘inGroeien in een ontwerpomgeving’ wenst een brede ondersteuning te bieden aan architecten. NAV wilt architecten bewust maken hier tijdig bij stil te staan en gaat concrete informatie geven rond samenwerken, associëren, aandelen verdelen, etc. waarmee architecten aan de slag kunnen.
Hiertoe worden er infoavonden georganiseerd voor zowel zaakvoerders/vennoten die willen stilstaan bij hun verdere carrière alsook voor medewerkers die willen ingroeien.