Studie vergeet dat bouwgrond schaars goed is in Vlaanderen
Onlangs hebben de politieke partijen in ons land programmapunten laten narekenen door het planbureau. In andere landen zoals bij onze noorderburen dienen zelfs volledige verkiezingsprogramma’s getoetst te worden aan budgettaire haalbaarheid. In die context is het essentieel dat politieke partijen zich grondig en kritisch buigen over de scenario’s en berekeningen in de VITO-studie. In het andere geval zullen in de toekomst beleidsmakers rekenen op budgetten die dode letter zullen blijven. Het vermijden van kosten die enkel voorkomen in een fictief scenario dat indruist tegen de huidige spelregels die al 25 jaar het gebruik van ruimte zorgvuldig reguleren, kan niet voorgesteld worden als maatschappelijke baten. Het is dan ook zorgwekkend dat uit een VCB-rondvraag blijkt dat het merendeel van de politieke partijen in Vlaanderen rekent op de miljarden euro’s aan besparingen die de VITO-studie onterecht als realistisch voorspiegelt.Zo gaat de studie uit van een scenario (growth as usual) dat stelt dat het bijkomend ruimtebeslag van 6 ha/dag kan worden volgehouden tot en met 2050. Naast het feit dat bijkomend ruimtebeslag al geruime tijd in neerwaartse lijn gaat en die trend onomkeerbaar is, kent Vlaanderen ook de ruimtebalans. En het ligt eenvoudigweg niet op tafel om die te doorbreken en open ruimte op te geven. Wel integendeel. De open ruimte in Vlaanderen ligt al een kwarteeuw vast en niemand wenst eraan te raken.
Volgens de huidige ruimtelijke plannen en de gegevens van de Vlaamse overheid, kan er theoretisch gezien in Vlaanderen – voor alle bestemmingen samen zoals wonen, industrie, recreatie enz. – nog 78.000 ha worden ingenomen. Daarbij gaat het niet om verharding maar om het bredere begrip ruimtebeslag. Volgens het scenario in het VITO-rapport kan er maar eventjes 133.000 ha bebouwd worden. Dat raakt kant noch wal en is eenvoudigweg onmogelijk aangezien de juridische voorraad van percelen er dus ver onder ligt. Meer nog, maar liefst 18.000 km wegen zouden er bijkomend aangelegd worden. Dat is van Brussel tot Calcutta en terug. Niet reëel is zacht uitgedrukt. Want bouwpercelen zijn schaars in onze regio; vandaar de stijgende kostprijs ervan.
“Een draagvlak creëert men niet met alarmisme dat een onrealistisch toekomstscenario combineert met te weinig aandacht voor recente tendensen”, besluit prof. dr. Ben Derudder van de vakgroep Geografie aan de Universiteit Gent in zijn analyse van de VITO-studie. Die analyse vindt u als bijlage terug.
Daarnaast gaan de onderzoekers ervan uit dat er hoge kosten worden vermeden door een beleid dat niet alleen inzet op ruimtelijk rendement – een trend die eigenlijk al geruime tijd aan de gang is – maar vooral bestaande bebouwde ruimte ‘uitdooft’. Zo’n beleidsoptie heeft twee evidente gevolgen : één, onteigening of zelfs het opleggen van gebruiksbeperkingen aan percelen of bestaande bebouwing gaat gepaard met schadevergoedingen aangezien eigendomsrecht en rechtszekerheid gemeengoed is in Vlaanderen. Twee, veel meer gezinnen en bedrijven in kernen en centra vergen kwaliteitsvolle verdichting en dat neemt tijd in en dat is investeringsintensief. Beide, cruciale aspecten kregen geen plaats in de vito-berekeningen.
“Scenario’s in dit rapport strooien zand in de ogen van een Vlaamse overheid die zich overdreven rijk rekent, gunstige trends negeert en cruciale, evidente kosten van de nieuwe ruimtelijke plannen naast zich neerlegt. Met virtuele besparingen, kan je je nog geen biefstuk friet veroorloven”, besluit Marc Dillen, directeur-generaal van de Vlaamse Confederatie Bouw.
De VITO-studie berekent de baten van het beleidsplan ruimte Vlaanderen (BRV) en een inkrimpscenario (AUS) ten aanzien van ‘growth as usual’-scenario (GAU). Maar dat is alles behalve ‘as usual’ en de baten zijn compleet fictief aangezien de juridische voorraad dit GAU-scenario niet toelaat en de gunstige trends worden genegeerd. Meer nog, de aanzienlijke kosten in verdichting en onteigening verbonden aan het BRV en AUS worden niet in rekening gebracht.
Om een breed publiek aan te spreken maakt de vito-studie gebruik van spaarvarkentjes die goed gevuld zijn. Uit VCB-analyse blijkt het spaarvarkentje evenwel de broeksriem te moeten aanspannen.
Dringend nood aan kostprijsberekeningen van doorgedreven verdichting en stadsvernieuwing
De Vlaamse overheid zal dus niet kunnen rekenen op de virtuele besparingen uit de vito-studie om verdichting versneld vlot te trekken. Zij doet er daarom goed aan eindelijk betrouwbare studies en kostprijsberekeningen te (laten) maken om grondig in kaart te brengen wat doorgedreven, kwaliteitsvolle verdichting nodig heeft en welke budgetten de Vlaamse en lokale overheden dienen te voorzien. Daarbij gaat het om investeren in diverse, betaalbare woontypes, blauwgroene dooradering & natuurtechnische ingrepen, analyse mobiliteitsgevolgen, versterking en vervanging van riolering en waterbuffering in (vooral overstromingsgevoelige) kernen enz. Het kan immers niet de bedoeling zijn dat die kosten worden opgenomen in private woonprojecten en de gezinnen er bijgevolg voor opdraaien.Essentieel zijn ook de nodige aanpassingen aan stedenbouwkundige en lokale bouwvoorschriften, aan de Vlaamse wooncode enz. tot zelfs een versoepeling van het boswetboek om de aanplantingen van groen zoals hoogstammen in verdicht woongebied en stadstuinen te vergemakkelijken.
De Vlaamse Confederatie Bouw reikt dan ook de hand uit om samen met de Vlaamse overheid en andere stakeholders na te denken over objectieve regels om verdichting in Vlaanderen te stimuleren, noden te simuleren, het reële kostenplaatje te berekenen, een investeringspad op te zetten enz.
