Van stolp naar woning zonder waterpas

Het was liefde op het eerste gezicht. Maar voordat de stolp voor bewoning geschikt is, stript aannemingsbedrijf Schaaf uit Alkmaar de oude boerderij eerst tot op het houten bot waarna de aannemer de herbouw start en onder meer stijlkenmerken terugbrengt die in de loop der jaren zijn verdwenen.

Nog nooit was de constructie van een Noord-Hollandse stolpboerderij zo mooi te zien als die aan de Westdijk in de Schermer. Boven de lage halfsteens gevels torent de pyramidevormige kapconstructie uit met het zware vierkant in het midden van stijlen en gebintbalken, de schoren en de sporenkap.

Aannemingsbedrijf Schaaf voert de verbouwing uit in opdracht van G.A. den Nijs van het gelijknamige stukadoorsbedrijf uit Alkmaar. Projectleider E.H.M. Terpstra: “In nauw overleg met Den Nijs hebben we een bouwplan opgesteld. Omdat tekeningen ontbraken hebben we de stolp eerst minutieus ingemeten en op tekening gezet.” Voor Terpstra was direct duidelijk dat diverse bewoners in de afgelopen decennia minder overwogen constructieve wijzigingen hadden doorgevoerd. “Er ontbraken nogal wat schoren in de kop van de kap dus dat gedeelte hebben we eerst tijdelijk geschoord met steigerdelen.” Mede door het wegnemen van oude constructieonderdelen is de kap verre van strak. Bovendien rust de kap voor een groot deel op de gevels terwijl daar eigenlijk het vierkant voor dient. Het gevolg hiervan is dat de halfsteens muren bol zijn gaan staan. De muren zijn momenteel door stempeling enigszins ontlast. “In de nieuwe situatie rust de kap weer voor een groot deel op het vierkant, maar ook op de nieuwe houtskelet binnenwanden”, aldus Terpstra. De kap krijgt ook veel meer massa doordat de aannemer op de sporen geïsoleerde dakplaten gaat plaatsen, en dus de kracht moet worden verdeeld. Bouwjaar Het bouwjaar van de stolp is onbekend. De nieuwe eigenaar Den Nijs weet wel dat de vorige eigenaren de stolp meer dan 150 in bezit hadden en schat de leeftijd op circa 200 jaar. In de loop der tijd is praktisch elk bouwdeel constructief onder handen genomen. De gevels laten, op de voorgevel na, veel nieuw metselwerk zien. Maar ook het hart van de stolp, het vierkant, is niet origineel. Den Nijs: “Het vierkant is in de jaren zestig vervangen. Het hout dat werd gebruikt komt van een brug uit Alkmaar.” Het maakt de boerderij volgens Den Nijs uniek omdat een eikenhouten vierkant bij stolpboerderijen uit de Schermer zeldzaam is. “Ten opzichte van de Beemster was de Schermer een arme polder. Hadden de stolpen in de Beemster een eikenhouten vierkant, in de Schermer was dat veelal van grenen.” De schoren zijn gemaakt van hardhouten brugdekdelen en vertonen nog steeds de gaten van montage. Stalen opwaai-ankers van stripstaal met een dikte van 10 millimeter plaatst de aannemer aan de onderzijde van de vier stijlen van het vierkant. In de zijgevels zijn betonnen kozijnen geplaatst die een van de vorige eigenaren ergens op de kop heeft weten te tikken, ze passen net niet onder de oude rollagen en steken iets door maar net niet genoeg om in de koppenmaat passen van het halfsteensverband uit te komen. Terpstra: “Wij voorzien de boerderij geheel van nieuwe houten kozijnen weliswaar voorzien van dubbel glas maar zoveel mogelijk met oude indeling en detaillering die wel in het metselwerk passen.”

Fundering
De boerderij die van origine op staal stond gefundeerd, heeft een nieuwe palen fundering gekregen waarbij de nieuwe betonnen vloer met kassen in de bestaande gemetselde vertredingen zit van de oude fundering. De verdiepingsvloer rust in de nieuwe situatie op UNP-profielen die in een krans om het vierkant zitten, waarbij de profielen in het eikenhout zijn ingelaten. Ook voor de zolderverdieping past Schaaf deze constructie toe. Den Nijs wil in het resultaat zo veel mogelijk constructie zien. Hoewel de aannemer diverse stalen schoren wil aanbrengen, blijven houten schoren voor het zicht behouden. De sporenkap die Den Nijs zelf heeft schoongespoten en geïmpregneerd tegen houtworm, krijgt een donkere kleur om beter tegen witte geïsoleerde dakplaten af te steken die de aannemer op de kap aanbrengt. Den Nijs: “Ik heb gekozen voor een isolatieplaat met een spaanplaat onderzijde omdat ik die zelf makkelijk wit kan maken. Naden tussen de platen zijn bovendien eenvoudig weg te werken en dat is bij geplastificeerde platen niet het geval.” De kap krijgt naar het origineel voor een deel een pannenkap en voor een deel rietdekking. Ook wil Den Nijs de ‘golvende’ gevels zo veel mogelijk behouden. Terpstra: “Wij willen natuurlijk het liefst langs een draadje werken dus we moeten hier wel even een knop omzetten.” Waterpas werken is aan de buitengevels ook niet te doen. De timmerlieden en metselaars werken op de lagenmaat en niet waterpas want het verschil tussen voor- en achterzijde van de boerderij is over de lengte van 15 meter, 12 centimeter.

Bouwvergunning
Ondanks de ingrijpende wijzigingen aan de constructie had de aannemer de bouwvergunning snel binnen. Den Nijs: “De samenwerking met gemeente Schermer verloopt gewoon prima.” De septic tank zit al in de grond en de HWA loost binnenkort op de sloot. Voorheen verdween alles in de mesttank. Den Nijs: “ Als alles klaar is, denk ik dat ik van de oude mesttank een zwembad maak. De tank is 2,5 meter diep dus dat is ideaal. Je hoeft alleen de bovenkant er maar af te halen, de boel goed te reinigen en de binnenzijde met folie te bekleden.” Naar verwachting is de stolp medio 2004 bewoonbaar.