Een plein voor iedereen
De Nieuwe Graanmarkt is een iconisch plein in het Brussels stadscentrum en wordt vandaag vooral gebruikt als basketbalplein en als openbare parking. Het plein bestaat uit drie onsamenhangende delen: het parkeergedeelte, het basketterrein en het gedeelte met bushaltes tot aan de overkant van de Antoine Dansaertstraat. In de toekomst verdwijnen alle bovengrondse parkeerplaatsen en ook het basketbalveld is aan renovatie toe. Reden voor de Stad om het plein helemaal onder handen te nemen. Eind 2021 organiseerde de Stad een groots participatietraject. Leerlingen uit de omliggende scholen van het plein konden aan de hand van workshops hun ideale Nieuwe Graanmarkt samenstellen. De workshops werden aangevuld met een wijkvergadering en een permanentie op het plein om zoveel mogelijk gebruikers en voorbijgangers te betrekken. Dit alles stelde de Stad in staat om een beeld te krijgen van het huidig gebruik en van de noden. Daarbij werd duidelijk dat meisjes en vrouwen vandaag quasi afwezig zijn op het plein en zich er vaak niet welkom of veilig voelen.
De input van het participatietraject werd in een projectdefinitie gegoten en diende als basis voor de opdracht: creatie van een levendig plein met een visuele identiteit dat alle delen verbindt, nadruk op inclusiviteit en uitbreiding van gebruiksmogelijkheden, renovatie van het basketbalterrein, en bevordering van de biodiversiteit en het voortbestaan van de bomen.
Anaïs Maes (Vooruit.brussels), Schepen bevoegd voor Stedenbouw en Openbare ruimte voor de Stad Brussel: "Het is de eerste keer dat we de genderdimensie zo expliciet meenemen in een opdracht. Zowel in de vooropgestelde richtlijnen, in de samenstelling van de jury als in de evaluatie van de voorstellen werd hier rekening mee gehouden. Het ongelijke gebruik van het plein kwam tijdens de participatie zodanig flagrant naar voren dat we het nodig vonden om dit structureel mee op te nemen. We hopen met deze methodologie de toon te zetten voor alle toekomstige projecten van heraanleg. Het is een win-win: een stad op maat van vrouwen is een stad op maat van iedereen."
Ans Persoons (Vooruit.brussels), Staatssecretaris bevoegd voor Stedenbouw: "De Nieuwe Graanmarkt is een iconisch Brussels plein met een duidelijke identiteit. Het is een plek waar jongeren samenkomen, om te basketten, maar ook om gewoon te praten en te zijn. We willen de sterke identiteit van het plein versterken en nog inclusiever maken, zeker naar meisjes toe. De huidige inrichting gebeurde vooral vanuit het mannelijk perspectief, en we mogen die dus niet blijven reproduceren. Mannen en vrouwen gebruiken de stad namelijk op een andere manier. Door het plein uit te breiden achter het basketbalveld, komt er een enorme ruimte vrij voor ontmoeting, rust en spel."
Van de 21 studiebureaus die zich kandidaat stelden voor de wedstrijd werden vijf bureaus weerhouden om een voorstel uit te werken. Een 'open jury' boog zich over deze vijf voorstellen. Deze jury bestond enerzijds uit een expertenjury met deskundigen uit verschillende gemeentelijke en gewestelijke diensten, en onafhankelijke experten waaronder een experte in genderinclusieve stedenbouw. Deze groep werd anderzijds aangevuld met een buurtjury bestaande uit lokale handelaars, verenigingen, instituties en bewoners.
De jury selecteerde unaniem het voorstel van Fallow-Basil Descheemaeker. Het ontwerp is opgebouwd rond een landschappelijke visie voor het gehele plein en integreert het basketbalplein op een creatieve manier. De nadruk wordt gelegd op meubilair voor gevarieerd gebruik en de creatie van polyvalente ruimtes. Het plein wordt daardoor levendig gehouden, zonder de ruimte te overladen. Daarnaast wordt ook veel aandacht besteed aan de klimaatrobuustheid van het plein: zowel in het hergebruik van materialen, als in ontharding, vergroening en geïntegreerd waterbeheer.
Ontwerpteam Fallow-Basil Descheemaeker: "Inclusief ontwerpen gaat over méér doen met onze publieke ruimte. Het basketterrein op de Nieuwe Graanmarkt is een sportief instituut in Brussel, met een waardevolle dynamiek eromheen. Maar het plein is veel groter dan het basketterrein alleen. Met de heraanleg willen we het potentieel van de rest van deze publieke ruimte beter benutten, in het bijzonder voor zij die er vandaag geen volwaardige plek vinden."
Tenslotte wordt een artistieke lichtingreep voorgesteld waarbij ook ' s nachts de illusie van zonlicht en schaduwspel wordt gecreëerd.
"De buurt heeft even moeten wachten op een eerste ontwerpvoorstel na het intensieve participatietraject in 2021. We hebben bewust gekozen voor kwaliteit boven snelheid gezien de enorme ruimte en potentieel van de plek. Het voorstel dat vandaag op tafel ligt, verbindt alle delen van het plein tot één kloppend hart van de wijk", besluit Anaïs Maes.
Volgende stappen
De Stad organiseert een eerste infosessie om het wedstrijdvoorstel en het winnend studiebureau voor te stellen aan de buurt.Het studiebureau zal vervolgens het projectvoorstel verder afstemmen met de buurt en de gebruikers om richting een voorontwerp te evolueren dat breed gedragen wordt. De Stad hoopt om dit najaar het ontwerp finaal te kunnen goedkeuren waarna het vergunningsdossier kan worden opgemaakt.
De heraanleg wordt geraamd op 5.021.500,00 euro incl. btw.
