De Gemeenschapsinstelling voor Bijzondere Jeugdzorg ‘De Zande’ staat in voor de opvang en begeleiding van een 40-tal meisjes die door de jeugdrechter voor een bepaalde periode aan de instelling wordt toevertrouwd. In dit project van het Agentschap Jongerenwelzijn van de Vlaamse Overheid wordt consequent gezocht naar een infrastructurele vertaling van het destigmatiseren van het verblijf in een instelling. Het project heeft een hoog ambitieniveau op vlak van inplanting, architectuur, energiebeheer en op vlak van samenwerking met de lokale gemeenschap.
Een masterplan werd opgemaakt in 2001 in het kader van een Open Oproepprocedure van de Vlaams Bouwmeester. Dit masterplan waarborgt de continuïteit van de vooropgestelde basisprincipes. Deze doelstellingen zijn telkens verfijnd aan de hand van het globale masterplan bij het opmaken van de concrete projectdefinitie voor één van de gerealiseerde bouwonderdelen (de eerste passiefschool in Vlaanderen, een passieve sporthal, een multifunctionele schuur). Het project is nog niet volledig afgerond, de leefgroepen (4e fase) zijn momenteel in ontwerpfase.
Binnen de campus zelf en op het niveau van de gebouwonderdelen is het stappenplan naar re-integratie duidelijk afleesbaar (van een streng naar een minder streng regime). Hoewel veiligheid en overzicht hierbij zeer belangrijk zijn, slaagt de campus er toch in om het gevoel van een gevangenis te vermijden door open en lichte gebouwenstructuren, maar ook door ‘vriendelijke grenzen’ (beplanting, gelamelleerde zonnewering, waterpartij,…) waar men eerder een strengere afsluiting zou verwachten.
Naar de omgeving toe voelt het gebouw nergens gesloten aan. Het inplanten van een instelling voor jeugddelinquenten in een woonzone is op zich al geen evidente keuze, maar de terugkeer van de jongeren in de maatschappij heeft meer slaagkansen vanuit een geïntegreerde inplanting dan vanuit een klassiek afgelegen en sterk afgeschermde instelling. Dit streven naar herintegratie in de maatschappij wordt nog eens ondersteund door het breed openstellen van bepaalde gebouwonderdelen (sportaccommodatie, polyvalente zaal) naar de lokale gemeenschap toe.
Dit project viel eerder al drie keer in de prijzen: het werd laureaat van de Prijs Bouwmeester in 2012 in de categorie Zorg, en zowel de school als de sporthal werden laureaat in resp. 2007 en 2011 van de Energieaward van de Belgische Prijs voor Architectuur en Energie.
Het bureau zelf won eerder al twee prijzen op het Wereldarchitectuurfestival (Barcelona): in 2008 werd het Baiyun International Convention Centre in China laureaat in de categorie ‘Civic’, en in 2009 won het CO²-neutrale vakantieresort ‘Mero Beach’ in Dominicia in de categorie ‘Future projects’.
