Het Nederlandse landschap is in verval. Het huidige ruimtegebruik leidt vooral tot fragmentatie. Volgens ing. Paul Kindt, rentmeester en partner bij advies- en ingenieursbureau LBP|SIGHT, is een andere aanpak nodig. Hij pleit vandaag, 14 oktober, namens de Koninklijke Nederlandse Vereniging van Rentmeesters (NVR) voor een nieuw ruimtelijk ordeningsinstrument, de Eigentijdse Heerlijkheid. Kindt doet dit tijdens het NVR-symposium ‘Eigentijdse Heerlijkheid, droom en werkelijkheid’
“Het Nederlandse landschap is in verval. Plannen worden eindeloos ‘uitgepolderd’, het onvermijdelijke compromis is vaak van iedere schoonheid gespeend. Creativiteit, authenticiteit en identiteit zijn in de huidige ruimtelijke ordening nauwelijks nog mogelijk. Verrommeling en saaiheid domineren, vooral in de stadsranden. Oorzaken zijn een gebrek aan visie en een kakofonie aan wetgeving. De plekken, gebouwen en gebieden waarvan we nu zo genieten, kunnen volgens de huidige regels niet meer worden gebouwd en aangelegd.
We zijn zo murw gebeukt met procedures dat zelfs als afwijken wettelijk wél kan, we er liever maar niet aan beginnen. Te afwijkend, te lastig. Wetgeving heeft Nederland er niet aantrekkelijker op gemaakt. Toch worden diezelfde regels tot op de dag van vandaag gebruikt om juist dát doel te bereiken. Tevergeefs. Gelukkig zijn er uitzonderingen. Maar het zijn er te weinig en ze hebben te veel bloed, zweet en tranen gekost. Een andere aanpak is nodig, een omschakeling van kwantiteit naar kwaliteit.
Het Nederlandse ruimtegebruik leidt tot fragmentatie. De maatschappij wordt uit elkaar getrokken in wonen en werken, in forenzendorpen, industrie- en kantoorparken. Ieder zijn eigen hokje. Er zijn nieuwe plekken nodig. Inspirerende plekken waar juist een nieuwe maatschappelijke cohesie kan ontstaan en waar functies en mensen weer bij elkaar worden gebracht. Deze gebieden moeten de vrijheid krijgen om zich te ontwikkelen. Uiteraard mét richtlijnen maar zónder de wurgende wetgeving en overkill aan inspraak die we nu hebben.
Klassieke sociale, landschappelijke en economische kernwaarden kunnen een eigentijdse invulling krijgen in zogenoemde Eigentijdse Heerlijkheden: plekken met een ‘status aparte’ binnen de ruimtelijke ordening. Plekken die geen grenzen aan ontwikkeling, vorm of functies kennen. Die vrijheid en ruimte bieden aan economische ontwikkelingen zoals recreatie, toerisme, wonen en werken – aangename gebieden om in te verblijven, fraai en inspirerend.
Eigentijdse Heerlijkheden accentueren de historische en culturele achtergrond van een gebied en laten de identiteit van een regio in volle glorie zien. Van oude locaties of gebieden, maar juist ook van nieuwe. De nieuwe Crisis- en herstelwet biedt al mogelijkheden om meer vrijheid af te dwingen. Er is een wettelijke status nodig die veel verder reikt dan de pogingen die tot nu toe zijn gedaan. Het zal niet eenvoudig zijn. Obstakels zijn er genoeg: wetgeving, controle, overheidscultuur, angst, financiën en kortetermijndenken.
Gelukkig ziet de overheid ook steeds meer de noodzaak van verandering. Niet voor niets is er voor de ‘krachtwijken’ extra geld beschikbaar om er “weer vitale woon-, werk-, leer- en leefomgevingen van te maken, waar mensen betrokken zijn bij de samenleving”. Ook wil het nieuwe kabinet de ruimtelijke ordening meer overlaten aan gemeenten en provincies. Toezicht en regie moeten naar provincies. Er komt meer ruimte voor privaat initiatief. Allemaal ontwikkelingen die naadloos passen bij het Eigentijdse Heerlijkheden-concept.
Eigentijdse Heerlijkheden kunnen Nederland de zo noodzakelijke kwaliteitsimpuls geven. Vooral met kleinschalige projecten. Grote problemen als files en milieuvervuiling kunnen worden opgelost met een kleinschaliger aanpak. Grootschaligheid leidt juist vaak tot vervlakking. We moeten gebruikmaken van de principes die het Nederlandse landschap in het verleden zijn kracht en schoonheid hebben gegeven, en die we nog altijd zo waarderen. Principes die we omzetten in hedendaagse concepten.
Rentmeesters waren de eerste gebiedsontwikkelaars en -beheerders van Nederland. Altijd opererend op de grens van stad en land. Altijd met in het achterhoofd de lange termijn. Denkend in eeuwen in plaats van jaren, duurzaam voordat het woord bestond. Die instelling is meer dan ooit nodig. Wij hebben de opdracht om het landschap van overmorgen te bouwen. Steden en landschappen waar onze achterkleinkinderen trots op zullen zijn. Gebieden die hun persoonlijk leven én de samenleving als geheel verrijken. Laten we die kans grijpen. Nu.”
- Bouw & Wonen Partners:
