Mensen kun je niet onder de grond laten leven

Gebruik van de ruimte onder het aardoppervlak zal in de nabije toekomst toenemen.

Zeker in het dichtbevolkte Nederland kunnen we alles wat we willen aan gebouwen en infrastructuur niet kwijt. Maar mensen ondergronds laten leven, dat kun je ze niet aandoen. Levende mensen horen nu eenmaal niet onder de grond.

Dit zei prof. Moshe Zwarts gisteren in zijn toespraak bij de opening van het World Tunnelling Congress 2003 in de Rai dat tot en met donderdag wordt gehouden. “Bij alle plannen voor gebruik van de ondergrondse ruimte waarbij mensen zijn betrokken, moet je je ervan bewust zijn dat ze dat eigenlijk niet willen”, zo hield hij het internationale gezelschap voor.
Gebruik van de ondergrond is onvermijdelijk. Snelwegen, spoorwegen, stadhuizen en theaters wil iedereen wel. Maar mensen zien die liever niet in hun achtertuin. De ondergrond biedt daarom zeker mogelijkheden. Dat heeft nadelen. Zo zal bijvoorbeeld bouwen in de ondergrond van eenzelfde object bovengronds veel goedkoper uitvallen. Het is bijvoorbeeld veel goedkoper een brug te bouwen dan een tunnel. Maar mensen zijn niet graag onder de grond. Het gros van de mensen zal zeggen liever over een brug te rijden dan door een tunnel.

Ondanks de nadelen ziet Zwarts mogelijkheden om de derde dimensie van de ondergrond te benutten. Die zullen alles te maken hebben met opstopping: op maaiveld is het allemaal te klein, te druk of niet veilig. Bij alles wat ondergronds wordt gebouwd moet het centrale thema zijn: “Hoe kan je de architectuur toepassen om het verblijf er zo aangenaam mogelijk te maken.” Dit thema krijgt bij het architectenbureau dat mede zijn naam draagt overigens altijd veel aandacht, maar is voor objecten voor onder de grond een absolute vereiste.
Het architectonisch ontwerp voor de Tweede Heinenoordtunnel, de eerste geboorde tunnel in de slappe ondergrond van Nederland, is gemaakt door het bureau van Zwarts en Jansma. De binnenkant van de tunnelbuis voor voetgangers en fietsers is voorzien van een bekleding. Daardoor zien de gebruikers het immer lekkende water niet. De bekleding is tevens geluidwerend uitgevoerd, en dat is aangenaam voor de gebruikers. Om aan te geven dat gedrag van mensen ondergronds wezenlijk verschilt van wat ze bovengronds aan de dag leggen, mag gelden dat bij de Tweede Heinenoordtunnel het stilstaan van mensen wordt gesignaleerd als teken van onraad en niet de beweging in de gaten wordt gehouden zoals bovengronds gebeurt.