Bijna het hele krijgsgevangenenkamp in het Britse Harperley zat meer dan vijftig jaar onder een dikke laag begroeiing verborgen, maar bouwtechnisch gezien staat het er nog prima bij.
Het moeten vakmensen zijn geweest, die dit hebben gebouwd. Een groot deel van het krijgsgevangenenkamp in Harperley (Groot-Brittannië) zat sinds de Tweede Wereldoorlog onder een dikke laag begroeiing verborgen, maar bouwtechnisch gezien staat het er nog prima bij. De nieuwe eigenaar wil er in samenwerking met de Britse monumentenzorg een oorlogsmuseum van maken.
James McLeod loopt trots rond door zijn ‘vergeten monument’. Een paar maanden geleden kocht hij uit een boedel een boerderij bij Bischop Auckland, aan de rand van de Noordengelse heuvels in Harperley.
"Wij wisten wel dat er een soort kamp was geweest, dat was in de buurt algemeen bekend. De vorige eigenaar had er altijd kippen gehouden en hooi opgeslagen. Toen we eenmaal het weelderige groen hadden weggehakt, bleek wat we werkelijk hadden gekocht. Dit is het best bewaarde krijgsgevangenkamp op Britse bodem. Er zijn natuurlijk wel een paar ramen stuk en hier en daar hangen de deuren in de hengsels, maar de gebouwen zelf verkeren in uitstekende staat. Betonrot is eigenlijk het enige echte bouwtechnische probleem waar we wat aan moeten doen, stelt McLeod.”
Hier, in Harperley, zaten in de oorlog 900 Duitse en Italiaanse soldaten die bij de strijd op het Europese vasteland gevangen waren genomen. Eerst woonden ze in tenten, ze moesten het kamp zelf bouwen. Het Britse leger stelde alleen het materiaal beschikbaar.”
Dat er ook op de Britse eilanden krijgsgevangenen hebben vastgezeten, is lang niet overal bekend. Vooal tegen het eind van de Tweede Wereldoorlog werden duizenden op het continent gevangen genomen soldaten per boot naar Groot-Brittannië gevoerd.
Vakmensen
Eén van hen is Wilhelm Benoit, die nog altijd vlak in de buurt woont. “Ik ben gevangenen genomen aan het Russische front. Via Duitsland en België kwam ik in Harperley terecht.” Benoit is een van die vakmensen over wie McLeod praat. “Ik ben civiel ingenieur, dat kwam bij de bouw goed van pas. Na de oorlog ben ik in Groot-Brittannië gebleven, ik ben getrouwd met een dochter van de boer bij wie ik als krijgsgevangene werkte. Later heb ik jaren lang gewerkt als projectleider bij de bouw van één van de Engelse new towns in Peterborough.”
In de Tweede Wereldoorlog telde Groot-Brittannië 1500 van deze kampen, waarin alles bij elkaar 400.000 Duitse en 100.000 Italianen gevangenen hebben gezeten. Slechts twintig van de kampen zijn nog in tact, en daarvan is Harperley veruit het best bewaard gebleven. Niet voor niets heeft English Heritage, de Britse monumentenzorg, een paar ton subsidie toegezegd voor de restauratie.
Vanaf de weg ligt het kamp verscholen achter een haag cypressen. McLeod: “Ik denk dat het daardoor zo goed behouden kon blijven, het was beschermd tegen vandalisme.” Het kamp bestaat uit 49 barakken, zeven rijen van zeven, met een betonnen vloer en stalen spanten gevuld met betonnen en houten beplating.
Wie tussen de barakken loopt, herkent direct de ijzige atmosfeer. Hier kan je zien en voelen hoe de krijgsgevangenen hebben geleefd, in hun grauwe barakken, steeds 48 man in 24 stapelbedden. Het douchegebouw staat er nog, met de schoorsteen voor het warme water, net als het huis van de Britse kampcommandant. De muren van één van de barakken, waarschijnlijk de kantine, zijn beschilderd met Duitse taferelen, een jonge herder in lederhosen met een paar dansende lammetjes, paarden in de wei, een bos- tafereeltje.
Een andere barak, even verderop, is Harperley’s eigen theater. Hier hebben de gevangenen in beton een verhoogd podium en een heuse orkestbak weten te maken, afgerond met een trapsgewijs oplopende zaal. Om de lange avonden te vullen, gaf een eigen toneelgroepje er voorstellingen met muziek. De bladmuziek van het orkestje is inmiddels teruggevonden, net zoals vele andere ‘schatten’.
Levenswerk
McLeod wil Harperley zo snel mogelijk ‘heropenen’ als museum over de oorlog. Hij heeft inmiddels enkele ex-krijgsgevangenen op bezoek gehad, die hem waardevolle informatie konden geven.
Een paar weken geleden kwam ook een camerateam van de Britse tak van Endemol op bezoek. Zij maken in opdracht van de BBC enkele tientallen programma’s over bijna verloren monumenten door heel Groot-Brittannië. Als de serie onder de titel Restaurations is uitgezonden, kan de kijker kiezen welk project met geld uit een speciale BBC-pot wordt gerestaureerd “Wij hopen dat Harperley wordt gekozen, dan kunnen we onze droom snel waarmaken. Maar anders komt het er ook wel, wij zien het nu als ons levenswerk. Ik ben 35, als het over 20 jaar helemaal klaar is zou ik tevreden zijn.”
