Denen onderzoeken vlas, krantenpapier en steenwol

Het Deense instituut Teknik Energy & Environment concludeert dat thermische isolatie van krantenpapier of vlas beter scoort op een aantal punten dan steenwol als het gaat om de gevolgen voor het milieu.

Steenwol heeft volgens het Deense instituut Teknik Energy & Environment ook gunstige eigenschappen, bijvoorbeeld dat het minder primaire energie vraagt dan krantenpapier of vlas.

Dat valt te concluderen uit een diepgaand onderzoek door het Deense instituut Teknik Energy & Environment, in opdracht van Rockwool International. Het resultaat is uitgegeven in de serie LCA Documents van Eco-Informa Press, onder redactie van prof.dr. W. Klöpffer uit Frankfurt.
Het onderzoek betreft de isolatie van zolders van woningen met drie mogelijke materialen: steenwol, vlas en krantenpapier. De studie veronderstelt een gelijke thermische prestatie van de drie materialen. De invloed op het milieu tijdens de gebruiksfase is daarom weggelaten.
Thermische isolatie levert echter juist tijdens de gebruiksfase enorme besparing op, meer dan honderd maal de energie en milieubelasting van de productie en de sloopfase. Daarom heeft het Deense onderzoek een beperkte betekenis. De milieubelasting van de productie en sloop is niet doorslaggevend voor de keuze van een materiaal. Andere aspecten wegen ongetwijfeld zwaarder, zoals verwerkbaarheid, details, aanschafprijs, terugverdientijd, houdbaarheid en emotionele voorkeur.
Volgens het onderzoek scoort krantenpapier het best op bijna alle gevolgen voor het milieu, bijvoorbeeld klimaatverandering, verzuring en fotosynthese van ozon. Op één punt scoort krantenpapier relatief slecht. Het materiaal levert meer gevaarlijk afval op dan vlas of steenwol.
Vlas eindigt in de Deense studie op de derde plaats, omdat het onderzochte product (uit Oostenrijk) als bindmiddel 15 procent polyester bevat. Een Deense variant met 5 procent polyester zou waarschijnlijk beter scoren. Volgens het onderzoek is dat laatste product echter moeilijk te verwerken.

Zetmeel
De Nederlandse fabrikant Isovlas uit Oisterwijk verwerkt helemaal geen polyester in het isolatiemateriaal. “Wij maken uitsluitend producten met zetmeel van aardappelen en maïs als bindmiddel”, licht directeur R. van Mensvoort toe. Volgens een recent onderzoek van het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en -ecologie (Nibe) is onder die voorwaarde vlas een betere keuze dan cellulose of steenwol, als het gaat om de milieubelasting.
Een eigenschap van vlas is, dat het steeds weer opnieuw groeit. Zo’n materiaal heet ‘vernieuwbaar’. Dat is overigens niet hetzelfde als onbeperkt beschikbaar. Krantenpapier, hoewel gemaakt van hout en textiel, wordt meestal niet tot de ‘vernieuwbare’ materialen gerekend.
Steenwol heeft volgens het Deense onderzoek als gunstige eigenschap, dat de productie minder primaire energie vraagt dan van vlas of krantenpapier. De energie die van nature in de steen besloten ligt wordt niet meegerekend, maar de energie die bomen en planten in zich opnemen wordt wel verdisconteerd. Het rapport zegt niets over de benutting van de energie bij het vrijkomen na de sloop. Uiteindelijk maakt het niet veel uit, want de meeste energie betreft fossiele brandstof die bij de productie en het transport van alle drie de materialen wordt gebruikt.

Gezondheid
Het onderzoek betrof de energie- en milieubelasting, maar terzijde geeft het rapport ook een overzicht van de gevolgen voor de gezondheid.
Van moderne biologisch afbreekbare steenwol is bewezen dat het niet kankerverwekkend is, ook niet als het op onnatuurlijk wijze in de buikholte wordt ingespoten. Traditionele steenwol is onder die omstandigheden wel kankerverwekkend. Bij natuurlijke inademing van steenwolvezels is er bewezen geen gevaar voor de gezondheid. Vezels van krantenpapier kunnen leiden tot kanker. Vlas kan een fatale longziekte veroorzaken (byssinosis). Vlasvezels zijn niet biologisch afbreekbaar en overschrijdt de stofvorming bij de verwerking vaak de toegestane belasting. Opvallend is, dat niet alle effecten van cellulose en vlas bekend zijn, terwijl van steenwol wel alle gevolgen zijn onderzocht.
Dit soort gegevens zijn alleen van toepassing voor degenen die met het materiaal werken. Voor bewoners is het van meer belang te weten welke invloed de materialen hebben op het binnenmilieu. Wat doen zij met vocht, schimmels, bacteriën en ongedierte? Daarover zegt het rapport niets.
Wat betreft de brandbaarheid scoort steenwol absoluut het beste. Het heeft een smeltpunt boven 1000 graden Celsius en valt daarmee in de hoogste klasse. Vlas en krantenpapier moeten het hebben van toegevoegde brandvertragende middelen en blijven ook dan in de tweede klasse steken.
Het onderzoek is beperkt tot drie isolatiematerialen. Andere materialen (zoals eps, pur, schapenwol, aluminiumfolie, houtwol, kurk, foamglass) zijn niet onderzocht. Bovendien zegt het rapport weinig over de verwerkbaarheid en de invloed van detaillering. Het is volgens Rockwool bedoeld voor LCA-specialisten. De uitvoerende bouw heeft waarschijnlijk meer aan een rapport met concrete bouwtechnische oplossingen voor het isoleren en na-isoleren, dan aan een precieze bepaling van de energie- en milieubelasting van de productie en sloopfase van drie isolatiematerialen.