Bouwunie wil strijd tegen zwartwerk verscherpen

De bouwsector en zwartwerk, het blijft actueel. Bouwunie, de bij Unizo aangesloten Unie van het KMO-bouwbedrijf, staat klaar met een batterij maatregelen om de strijd tegen het zwartwerk en de oneerlijke concurrentie op te voeren en te winnen. Een eerste pakket moet werken in het wit aantrekkelijker maken en de klant stimuleren om een beroep te doen op een geregistreerde aannemer. Bouwunie bepleit onder meer een verlaging van de btw op nieuwe doorsnee woningen en op de afbraak en heropbouw van woningen in alle steden en gemeenten. Daarnaast wil Bouwunie meer belastingverminderingen voor klanten die een regulier bouwbedrijf onder de arm nemen voor werken aan hun woning. Een tweede korf van maatregelen moet de pakkans verhogen. Zwartwerk blijft nu immers al te vaak ongestraft. De overheid moet efficiënter te werk gaan. De rotte appels moeten eruit zonder de goede te straffen door extra regels of administratie op te leggen.

Op de hamvraag – hoe groot is het zwartwerk in de bouwsector – is een precies antwoord niet mogelijk. In België ligt dit vermoedelijk rond de 40% (schatting gebaseerd op internationale onderzoeken). Zwartwerk neemt alleszins vele vormen aan. Het is in principe alles (materialen en werkuren) wat niet gestaafd wordt met een factuur. In de bouwsector gaat het in de eerste plaats om personen of bedrijven die bewust volledig in het zwart werken, vooral personen die al een officieel beroep uitoefenen en na hun uren bijklussen, en uitkeringstrekkers. Daarnaast zijn er een aantal mensen die naast hun (meestal niet-bouw-) baan blijklussen in de bouw onder het statuut van zelfstandige in de bouw. Niet alle bijberoepers zijn zwartwerkers maar het zijn er toch veel en ze doen de bouwbedrijven allen op z’n minst oneerlijke concurrentie aan omdat ze lagere prijzen kunnen aanrekenen. De bijberoeper geniet immers op verschillende vlakken van administratieve voordelen en van verminderde lasten. Tot slot zijn er ook reguliere bouwbedrijven die zich bezondigen aan zwartwerk. Ze werken met niet-ingeschreven arbeiders of laten het personeel stempelen en werken tegelijkertijd. Ze werken bewust met malafide onderaannemers, factureren bepaalde werkzaamheden niet en/of betalen bepaalde uren in het zwart.

Het is zeker een misverstand dat zwartwerk iets is waaraan enkel en vooral bedrijven zich bezondigen. Niets is minder waar, zwartwerk is een maatschappelijk probleem. Quasi iedereen doet eraan mee. Nochtans verliest ook iedereen wanneer een beroep gedaan wordt op zwartwerk: een gezonde en eerlijke onderneming kan ertoe gebracht worden personeel te ontslaan omwille van concurrentievervalsing, de gemeenschap ontvangt minder fiscale en sociale inkomsten, bij een ongeval is de zwartwerker niet gedekt door de sociale zekerheid en een klant die ontevreden is over het geleverde werk heeft geen verweer.

Hoe komt het dat de bouwsector zo zwartwerkgevoelig is ?

Het verschil in kostprijs tussen wit en zwart is erg hoog en de kans dat de zwartwerker geklist wordt, is erg klein. De bouw is duur, te duur. De torenhoge sociale lasten maken dat de klant zelf 3 tot 6 uur moet werken om 1 arbeidsuur voor de bouw of de renovatie van zijn woning te kunnen betalen ! De kloof tussen het beschikbaar inkomen van de klanten en de door de bouwwerkgevers verschuldigde lonen inclusief lasten is immens en valt bijna niet te overbruggen.

Veel werknemers van buiten de bouw (overheidspersoneel, arbeiders die in een ploegensysteem werken ...) maar ook (brug)gepensioneerden en (tijdelijk) werklozen hebben (te) veel vrije tijd en willen hun inkomen bijspijkeren, maar dan zonder rompslomp en zonder extra lasten.

Werknemers uit de bouwsector hebben geen vrijheid om in het eigen bedrijf extra uren te doen.

De bouwbedrijven willen concurrentiële prijzen aanbieden.

De controle (door de overheid) loopt mank waardoor zwartwerk vaak ongestraft blijft.

Dit alles maakt dat een batterij maatregelen nodig is om de strijd tegen het zwartwerk en de oneerlijke concurrentie op te voeren en te winnen.

Eerst en vooral moeten we de klant stimuleren om een beroep te doen op een geregistreerde aannemer (m.a.w. wit aantrekkelijker en zwart minder interessant maken). Hoe ? Door een daling van de kostprijs waardoor (ver)bouwen betaalbaarder wordt voor de doorsnee klant. Bouwunie bepleit een btw-verlaging voor nieuwbouw. Wonen is een basisrecht en Europa laat toe dat lidstaten een btw-verlaging doorvoeren voor “sociale” huisvesting. Doorsnee woningen en appartementen (dus geen villa’s) vallen onder deze defintie. Ook afbraakwerken die de bouw van een woning voorafgaan en de heropbouwwerken zelf (zgn. vernieuwbouw) moeten overal kunnen genieten van een verlaagd btw-tarief van 6%. Nu geldt dit enkel in bepaalde steden en gemeenten. Bouwunie stelt daarnaast voor dat wie een beroep doet op een regulier bouwbedrijf voor werkzaamheden aan zijn woning, kan genieten van een aantal belastingverminderingen. Ook het toepassingsgebied van de belastingverlaging voor energiebesparende maatregelen moet verruimd worden met o.a. vloer-, kelder- en wandisolatie, zonnewering, installeren van een douche met warmteterugwinning, energiezuiniger maken van de verlichting, ... en met investeringen in rationeel watergebruik.

Om de kostprijs van (ver)bouwwerken te verlagen, dienen zeker ook de sociale lasten drastisch naar omlaag. Bouwunie pleit voor een gevoelige verlaging van de lasten op arbeid en voor goedkopere overuren.

Een tweede pakket van maatregelen moet ervoor zorgen dat de pakkans verhoogt. De rotte appels moeten eruit, en dit zonder de bonafide aannemers extra regels of administratie op te leggen. De top van de administratieve rompslomp en papierberg is voor de bouwbedrijven al lang bereikt ! De overheid moet haar instrumenten en de gegevens die ze al heeft, beter inzetten en gebruiken.

De overheid beschikt over een grote hoeveelheid aan elektronische informatie dankzij o.a. de verschillende aangiftes van de reguliere bouwbedrijven zoals Dimona, DMFA, werkmeldingen, Limosa, ASR, btw ... Ze beschikt eveneens over een krachtige databank, OASIS, die de meeste van deze gegevens met elkaar kan verbinden en vergelijken maar dit nu nog onvoldoende doet. Die kan toelaten om afwijkend gedrag bij bedrijven, werknemers en uitkeringsgerechtigden te detecteren, de bedrijven te verwittigen van de afwijking en de inspectie op onderzoek te sturen om na te gaan of het om een uitzonderlijke situatie gaat of om echt fraudegedrag. Hiertoe moeten de inspectiediensten beter en ruimer samenwerken, ook op internationaal vlak.

Bouwunie pleit voor het sterker uitbouwen van het controle-apparaat en het invoeren van modernere controlesystemen. Dit moet voor Bouwunie gecombineerd worden met de afbouw van de vaak betuttelende regelgeving die enkel tot bijkomende administratieve rompslomp en een toenemende rechtsonzekerheid bij kmo’s leidt maar geen invloed heeft op de pure zwartwerker.

Niet alleen bestaande bouwbedrijven moeten gecontroleerd worden. Het is van belang dat de controle van volledig werklozen en tijdelijk werklozen strenger wordt. Bouwunie pleit daarenboven voor werfcontroles in het informele circuit. Het is immers ontoelaatbaar dat de reguliere bouwbedrijven aan steeds strengere kwaliteits- en veiligheidseisen worden onderworpen terwijl heel wat Vlaamse huizen door niet-specialisten (familie, vrienden, ...) gebouwd en gerenoveerd worden, met alle risico’s van dien. Op deze manier kan en moet de overheid ook de talrijke misbruiken (van het bijberoepstatuut, van tijdelijke werkloosheid, tijdskrediet e.a.) strenger aanpakken.

Tot slot vraagt de strijd tegen het zwartwerk ook een gedragswijziging. Van iedereen. Zwartwerk zou bij iedereen even negatieve connotaties moeten oproepen als roken of roekeloos rijgedrag. Een mediacampagne van de overheid kan dit stimuleren.