Onlangs ontvingen verschillende bouwbedrijven een schriftelijke waarschuwing van de Arbeidsinspectie. Dit naar aanleiding van de gehouden inspectiebezoeken aan grote bouwprojecten. Het verwijt was dat deze aannemers de door onderaannemers opgestelde projectrisico-inventarisaties niet door een arbodienst hadden laten toetsen. De aannemers in kwestie vroegen zich af of dit juridisch kan, aldus Han Knegt, van Aboma+Keboma in Ede.
Vaak wordt gesuggereerd dat een aannemer verantwoordelijk is voor het door onderaannemers naleven van wettelijke voorschriften. Dat is niet zo. Deze verantwoordelijkheid rust op iedere individuele werkgever. Eenvoudig gezegd: werken er mensen onder jouw gezag, dan ben je als werkgever verantwoordelijk voor hun veiligheid en gezondheid.
Ingeleende werknemers worden gelijkgesteld met eigen werknemers. Een van die verplichtingen van de individuele werkgever is om de bedrijfsrisico's in kaart te brengen en hieraan passende maatregelen te verbinden. Zo'n bedrijfs-RI&E – met inbegrip van een plan van aanpak – moet door een arbodienst worden getoetst. Bij een ladderfabrikant beperken de arborisico's zich tot de vestiging. Bij een aannemer wordt het grootste deel van de risico's buiten gelopen, op de projecten. Voor een ladderfabrikant is het dus veel gemakkelijker om een RI&E op te stellen dan voor een aannemer.
Maar dat neemt niet weg dat de RI&E van een aannemer of onderaannemer alle risico's moet afdekken, dus met inbegrip van de risico's op projecten. Dit geldt ook voor de toetsing door een arbodienst. De waarschuwing van de Arbeidsinspectie betekent dat de verplichting tot toetsing op het bord zou liggen van de aannemer die door de opdrachtgever met de veiligheids- en gezondheidscoördinatie is belast.
Het betreft de toetsing van de project-RI&E's van alle op het project werkzame onder- en neven-aannemers. Dat leek mij een onjuiste interpretatie van de wet. Het Arbobesluit bouwproces scheidt de verantwoordelijkheden van partijen duidelijk. De verantwoordelijkheid van de coördinerende aannemer betreft slechts samenwerking met en coördinatie van de andere aannemers op het project. Deze verantwoordelijkheid beperkt zich tot de aanpak van gemeenschappelijke risico's, zoals de aanpak van vloerrandbeveiliging, en risico's dat het ene bedrijf loopt als gevolg van werkzaamheden van een ander, bijvoorbeeld wanneer twee aannemers boven elkaar aan een gevel aan het werk zijn. Afspraken hierover moeten worden vastgelegd in een V&G-plan. Echter, de eigen verantwoordelijkheid van iedere individuele werkgever voor de veiligheid en gezondheid van zijn werknemers blijft staan als een huis. Deze verantwoordelijkheid omvat ook de RI&E-verplichting (inclusief het opstellen van een plan van aanpak en de toetsing/advisering door een gecertificeerde arbodienst). Na overleg met de landelijke projectleiding bouw van de Arbeidsinspectie is deze keutel dan ook ingetrokken.
Afgezien van de formele aspecten van deze zaak zou een dergelijke regeling de hoeveelheid papier aanzienlijk opvoeren. Op een groot werk praat je al gauw over zo'n 15 tot 20 onder- en neven-aannemers, met even zoveel project-RI&E's, werkplannen, deelplannen of hoe je ze ook noemt. Die alle (schriftelijk) getoetst moeten worden, in opdracht van (en te betalen door) de V&G-coördinerende aannemer.
De betreffende regio van de Arbeidsinspectie sluit kennelijk de ogen voor de povere ervaringen tot nu toe met RI&E's en de toetsing hiervan door arbodiensten. En juist op een moment dat de verplichting voor bedrijven om een arbodienst in te schakelen in brede kring ter discussie staat.
Kortom, moet de bouw veiliger? Ja, maar niet op de beoogde manier. De Arbeidsinspectie is wel bevoegd om welke aannemer op het project dan ook te vragen naar zijn bedrijfs-RI&E en de projectspecifieke aanvulling hierop (project-RI&E). Als deze twee plannen gezamenlijk de arborisico's op het project onvoldoende afdekken kan dit tot een bestuurlijke boete leiden. De coördinerende aannemer kan dit, in zijn rol als werkgever, ook treffen. Bovendien kan hij nog op een andere manier tegen een boete aanlopen. Dit is het geval wanneer hij tekort schiet in zijn rol als V&G-coördinator. Bijvoorbeeld wanneer hij een gemeenschappelijke veiligheidsmaatregel, zoals het tegen valgevaar beveiligen van vloervelden, waarop personeel van meer dan een aannemer aan het werk is, niet goed regelt.
