Slimme elektriciteitsnetwerken om milieudoelstellingen te halen
Europa en Vlaanderen zijn nauw betrokken bij het energievraagstuk. Erg bekend in die context zijn de zogeheten Europese 20-20-20-doelstellingen, namelijk 20 % minder energieverbruik, 20 % hernieuwbare energie en 20 % minder broeikasgassen tegen het jaar 2020. Ook Vlaanderen heeft die ambities vertaald in eigen doelstellingen.
Via de bevordering van rationeel energiegebruik bij particulieren, ondernemingen en openbare besturen, en via tal van studie- en actieprogramma’s rond innovatieve technologieën, speelt Eandis de rol van facilitator om die Vlaamse doelstellingen te helpen bereiken. Slimme meters en slimme netten kunnen onder meer helpen om verstandiger om te springen met energie en om de energiebevoorrading in de toekomst te blijven verzekeren.
Slimme netten maken gebruik van innovatieve technologieën en communicatietechnieken zoals slimme meters om het elektriciteitsnet op een intelligente manier te controleren en uit te baten. Ze laten toe om de productie en distributie van energie beter te koppelen, en de integratie van hernieuwbare energiebronnen en elektrische voertuigen in het net te vergemakkelijken.
Proefprojecten rond slimme meters op koers
Eandis speelt al enkele jaren een sleutelrol in het onderzoek naar de toepassingsmodaliteiten, de mogelijke effecten en de potentiële resultaten van slimme meters in Vlaanderen. In 2010 startte een eerste proefproject om slimme meters te testen in reële omstandigheden.
Bart Somers: 'Eandis plaatste 4 300 slimme elektriciteits- en aardgasmeters in de Mechelse deelgemeenten Leest en Hombeek. Via dat onderzoek kon worden aangetoond dat de ontwikkelde slimme meterconcepten voldoen aan de strenge eisen op het vlak van meten en communiceren. De meters kunnen helpen om verstandig om te springen met energie en minder te verbruiken.'
Op basis van de positieve evaluatie van dat project werd in 2011 een tweede onderzoeksproject opgestart. Dat omvat de installatie van 40 000 elektronische verbruiksmeters voor elektriciteit en aardgas in het werkingsgebied van Eandis. In het onderzoek wordt de maturiteit van de toegepaste technieken verder uitgetest. Op die manier wordt extra informatie verzameld over de kosten en baten van de slimme meters. Ook de werkbaarheid van de logistieke processen op grotere schaal, de privacy en de veiligheid van de gegevens zijn belangrijke aandachtspunten.
Groot besparingspotentieel bij 80 % van de Vlamingen
In welke mate heeft een slimme meter effect op het vlak van energiebesparing? Die vraag maakte het voorwerp uit van een energie-efficiëntieonderzoek bij drie referentiegroepen:
- klanten met een slimme meter die verbruiksrapporten en documentatie over rationeel energiegebruik (REG) ontvingen
- klanten met een klassieke meter die geen verbruiksrapporten maar wel REG-documentatie ontvangen
- klanten met een telegelezen meter die geen verbruiksrapporten en geen REG-documentatie ontvangen.
Het onderzoek liep tussen april 2010 en februari 2012. Daarbij werd ook gepeild naar het energiebesparingsgedrag van verschillende klantensegmenten: financieel gedreven, milieugedreven of niet-geïnteresseerde consumenten. Zowat 20 % van de bevraagde bevolking toont actieve interesse om energie te besparen, terwijl 80 % van de Vlamingen aangeeft hiervoor geen interesse te hebben.
De eerste conclusies geven weer dat slimme meters (die gedetailleerde verbruiksrapporten mogelijk maken) een significante invloed hebben op de energiebesparingen wat elektriciteit betreft. Voor aardgas is er geen significante invloed van de slimme meter op het energieverbruik genoteerd.
Gezinnen met een slimme meter besparen meer elektriciteit dan gezinnen met een klassieke meter die enkel REG-documentatie ontvangen. Het besparingsverschil tussen beide groepen van de testpopulatie bedraagt 4,5 %. Omgerekend naar de volledige Vlaamse populatie (rekening houdend met het gewicht van de respectieve klantensegmenten) bedraagt de besparing 2,6 %.
Uit het onderzoek bleek ook dat positieve feedback het energie-efficiënt gedrag in grote mate motiveert. Verder toont het onderzoek aan dat gezinnen die besparen, terug te vinden zijn in alle klantensegmenten, ook bij de initieel niet-geïnteresseerden. Er zou dus kunnen worden gesteld dat het grootste besparingspotentieel van de slimme meter nog voor de boeg ligt, met name bij 80 % van de bevolking, die vandaag een passieve interesse toont om energie te besparen.
Om de kosten-batenanalyse van de slimme meters nog verder te kunnen onderbouwen, is alvast beslist om het energie-efficiëntieonderzoek verder te zetten in 2012 en 2013.
Bart Somers: 'De opgebouwde kennis van het onderzoek moet de Vlaamse overheid toelaten om de voordelen voor de consument grondig te evalueren en te beslissen over een eventuele verdere plaatsing van slimme meters in Vlaanderen.'
Praktijktest met slimme huishoudtoestellen
Bart Somers: 'In Leest en Hombeek werd tevens het onderzoeksproject Linear opgestart. Het kadert in het actieplan Vlaanderen in Actie van de Vlaamse overheid. De stad Mechelen en Eandis werken in dit project samen met een twintigtal partners rond intelligente elektriciteitsnetwerken in Vlaanderen.'
Linear staat voor lokale intelligente netten (smart grids) en energie-actieve regio’s.
Het project bestudeert hoe we hernieuwbare energiebronnen, zoals wind- en zonne-energie, in het elektriciteitsnetwerk kunnen inschakelen en optimaal gebruiken. Want wind- en zonne-energie zijn variabele energiebronnen: een windturbine levert enkel elektriciteit wanneer het waait en een zonnepaneel wanneer de zon schijnt. In Linear wordt daarom onderzocht of de vraag naar elektriciteit aangepast kan worden aan de elektriciteitsproductie die op dat moment beschikbaar is. Dat kan door elektrische toestellen, zoals wasmachines en boilers, intelligent aan te sturen met de slimme meter door het startmoment van bepaalde toestellen uit te stellen naar meer geschikte periodes (actieve vraagsturing). Hierbij rekening houdend met het comfort van de gebruikers.
Het Linear project laat de gebruikers toe om hun energieverbruik te verschuiven naar periodes waar goedkopere tarieven gelden. Dat is het ‘time-of-use’-systeem. Elke dag wordt ingedeeld in zes vaste tijdzones, elk met een verschillend energietarief. Deelnemers aan het Linearproject krijgen dagelijks nieuwe tariefgegevens doorgestuurd via internet. Er wordt een draagbaar en draadloos beeldscherm (display) ter beschikking gesteld, waarop de bewoners gemakkelijk de tarieven en tijdsintervallen vanuit de woonkamer of keuken kunnen raadplegen. Linear zal ondermeer nagaan hoe en in welke mate eindgebruikers reageren op prijssignalen.
Het project Linear is een samenwerkingsverband tussen Eandis, onderzoeksinstellingen (waaronder K.U.Leuven en VITO), de industrie en de Vlaamse overheid via het actieplan ‘Vlaanderen In Actie’ (VIA).
Energiepioniers gezocht
Burgemeester Bart Somers doet een warme oproep aan de bewoners van Leest en Hombeek om te fungeren als proefgezin voor de praktijktest met slimme elektrische toestellen. De rol van de gezinnen is van groot belang en levert voordelen op. Ze krijgen de kans om de nieuwste generatie energiezuinige huishoudtoestellen tegen een zeer voordelige prijs en met een extra lange garantie aan te kopen. Bovendien voert Linear de installatie van de toestellen gratis uit. Door deelname krijgt de energieverbruiker meer inzicht in zijn energieverbruik, wat kan helpen om op een efficiënte en milieuvriendelijke manier met energie om te gaan.
Op basis van de resultaten van de praktijktest en de bevindingen van de deelnemende eindgebruikers worden conclusies geformuleerd (verwacht in 2014) die de toekomst van de energievoorziening in Vlaanderen en in Europa mee zullen bepalen.
