Negatieve stroomprijzen, ooit een zeldzaam fenomeen, komen tegenwoordig steeds vaker voor. Op momenten dat zonnepanelen massaal elektriciteit produceren – vooral op zonnige weekenddagen – en de vraag laag is, zakt de groothandelsprijs soms diep onder nul euro per MWh. In 2024 gebeurde dat al 408 uur, maar door de combinatie van een recordaantal zonnepaneelinstallaties en gunstig weer stevent 2025 af op een nieuw historisch cijfer.
Op weg naar 800 uur in 2025
Dat record uit 2024 sneuvelde op 10 augusts en de zomer is eigenlijk nog maar halfweg. Grote verklaring is de overvloedige zonneschijn in het voorjaar in combinatie met een groeiend aantal zonnepaneelinstallaties bij burgers en bedrijven. Als die trend zich voortzet, stevenen we in het meest gunstige weerscenario met de komende maanden voldoende zon en wind voor 2025 zelfs af op zo'n 800 uur met negatieve stroomprijzen, een verdubbeling ten opzichte van 2024.Tegelijk volgen de grote fluctuaties in de prijzen elkaar steeds sneller op: in anderhalve maand tijd zagen we zowel een hoogterecord als een laagterecord. Op zondag 11 mei zakte de prijs naar - 462 euro/MWh. Op dinsdag 1 juli steeg hij naar 517 euro/MWh (verbruik door airco's tijdens hittegolf). Ook deze sterke schommelingen zullen we steeds meer zien.
Het is vandaag een uitdaging voor een groot deel van de particulieren, de bedrijven en als energiesector zelf om hier mee om te gaan. De groeiende dynamiek van de energiemarkt heeft daarom nood aan beleidsmatige versnellingen, zoals het ten volle benutten van de digitale meter, en meer flexibiliteit op verschillende fronten.
"Dit is een fenomeen waar iedereen steeds meer rekening mee zal moeten houden. Er zijn al oplossingen om in te spelen op die grote schommelingen, denk maar aan slimme thuisbatterijen, dynamische energiecontracten, de verdere invoering van de digitale meter, afschakelplannen voor bedrijven en de opslag van overtollige stroom in grote batterijparken. Als we al die instrumenten optimaal inzetten, hoeven die negatieve stroomprijzen geen obstakel te zijn in de verdere transitie naar nog meer hernieuwbare energie", zegt Pieter Verlinden van Eneco.
Slimme thuisbatterijen en afschakelplan met WDP
De negatieve stroomuren die steeds vaker voorkomen, zijn eigenlijk zelfs een grote opportuniteit voor bedrijven en particulieren om zelf versneld hun energiebevoorrading onafhankelijker te maken van het net en grote verbruikspieken strategisch af te vlakken met hun opgeslagen elektriciteit.Vorige maand lanceerde Eneco met zijn slimme thuisbatterij een oplossing voor particulieren om in te spelen op die negatieve stroomprijzen. Door slimme aansturing schakelt de zonnepaneelinstallatie uit om op momenten van negatieve stroomprijzen elektriciteit van het net te halen en in de thuisbatterij op te slaan. Gebruikers worden hier financieel voor vergoed.
Maar ook voor bedrijven ontwikkelt Eneco oplossingen. Zo werkt het samen met de logistieke vastgoedreus WDP om in te spelen op dat toenemend aantal uren met negatieve prijzen. WDP heeft op zijn site in de haven van Gent 37.000 zonnepanelen liggen, goed voor een totale capaciteit van 25 MW. Bij overproductie schakelt het bedrijf de panelen tijdelijk uit om het net in balans te houden, vergelijkbaar met het equivalent van ongeveer 8.000 huishoudelijke zonnepaneelinstallaties. Het is Eneco dat dit systeem automatisch aanstuurt. WDP krijgt een compensatie voor de tijdelijk niet geïnjecteerde stroom. Het uitschakelen van dergelijke grote bedrijfsinstallaties tijdens negatieve stroomuren heeft bovendien ook een positief effect voor de particuliere zonnepaneeleigenaars, die mee profiteren van de netontlasting.
"We moeten niet enkel kijken naar opslag of verbruik van groene stroom", zegt Pieter Verlinden van Eneco, "Ook aan de aanbodzijde is flexibiliteit nodig. En dat is exact wat we doen met onze slimme thuisbatterij en de afschakelplannen – in vaktermen solar curtailment - voor de bedrijven".
Klanten nog te veel belast bij gratis stroomprijzen
Er is tot slot nog één belangrijke rem op de flexibiliteit die de transitie vertraagt: de elektriciteitsfactuur die eigenlijk een verdoken belastingbrief is. De component "energie" is maar goed voor ongeveer de helft van het totale factuurbedrag van de consument. De rest zijn Vlaamse en federale taksen, heffingen en distributienettarieven. Maar ook bij negatieve prijzen moet de gebruiker die heffingen en tarieven ophoesten."De Vlaamse regering zet met de tax shift in haar klimaatakkoord een belangrijke stap in de goede richting. Maar er is wel nog één belangrijke rem op de flexibiliteit die de transitie vertraagt: de nettarieven lopen nog achter op de nieuwe realiteit van de energietransitie. Je wordt als het ware belast op momenten dat je het net kan ontlasten", zegt Pieter Verlinden.
Daarom pleit Eneco voor een invoering van slimmere nettarieven zoals ze vanaf 2026 in Wallonië zullen ingevoerd worden. Hierdoor kunnen zowel bedrijven als particulieren meer profiteren van deze momenten.
