Polen met schijnconstructies in de bouw

In zojuist opgeleverde nieuwbouwwoningen op vinex-locaties wemelt het van de vreemdelingen, met name Polen, die al dan niet legaal aan het werk zijn. Zodra een verslaggever de neus laat zien op Getsewoud in de Haarlemmermeer, vlucht een handvol werklieden naar binnen. Praten wil niemand, laat staan op de foto. Nederlandse collega’s kijken ondertussen tandenknarsend toe hoe steeds meer opdrachten voor hun neus worden weggekaapt door ’schijnzelfstandigen’ uit de nieuwe EU-landen, die hun diensten tegen bodemprijzen aanbieden.

Om bij een Hollandse aannemer in loondienst te mogen treden, hebben Polen, Tsjechen en andere werklieden uit de nieuwe EU-lidstaten een werkvergunning nodig. Dat valt niet mee, omdat werkgevers eerst moeten aantonen dat in de hele ’oude’ EU niemand te vinden is die dezelfde werkzaamheden kan uitvoeren. Om de procedures te ontlopen, bieden de Polen zich aan als kleine zelfstandige zonder personeel (zzp).

Bij de Nederlandse kamers van koophandel waren tot september 2005 ruim 3400 Poolse eenmanszaken geregistreerd; veelal bouwvakkers, timmerlieden, loodgieters, schilders en elektriciens. Een spectaculaire stijging: in 2003 ging het nog maar om een krappe 200 man.

Een Pool die zich wil inschrijven als zzp’er bij de kamer van koophandel moet een bedrijf hebben in zijn geboorteland. Gerlof Roubos, secretaris van de Vereniging van Internationale Arbeidsbemidde- laars (VIA), twijfelt of alle Poolse zelfstandigen ook daadwerkelijk aan deze eis voldoen. „Een Pool met een eenmanszaak moet te allen tijde kunnen aantonen dat hij op de bouwplaats eigen baas is, meerdere opdrachtgevers heeft, zelf offertes en facturen schrijft en ook nog eens persoonlijk voor zijn materialen zorgt. Helaas constateren we dat dit vaak niet het geval is. Feitelijk zijn ze dan illegaal aan het werk”, aldus een woordvoerster van de Arbeidsinspectie.

De boetes die de Arbeidsinspectie uitdeelt, zijn niet mals. Werkgevers betalen €8000 en particulieren, die bijvoorbeeld hun huis illegaal door een Pool laten opknappen, €4000. Ondanks het feit dat de controles recent flink zijn opgevoerd, blijft de pakkans gering. FNV Bouw heeft daarom begin dit jaar een kliklijn ingesteld. „Een doorn in mijn vakmansoog”, noemt Lex Proper, bekend aannemer in Oegstgeest, de Polen die momenteel in grote aantallen naar ons land komen en de bouwwereld op zijn kop zetten.

„Ik zou er geen enkele moeite mee hebben als zij zich aan dezelfde cao zouden moeten houden als wij”, aldus Proper. „Dus minimaal €40 per manuur rekenen, je houden aan de strenge Arbo-regelgeving en over onze vakkennis en kwaliteit beschikken. Dan praat je over eerlijke concurrentie en dat is alleen maar goed. De praktijk is helaas compleet tegengesteld. Laatst zag ik nog een Oostblokker met één hand aan een dakgoot bungelen. Die mensen hebben als zzp’ers niets met voormannen of wat voor regels dan ook te maken. Nederlandse bedrijven of particulieren huren de Poolse zzp’ers voor vaak niet meer dan €11 per uur in, waardoor ze vaak gedwongen zijn om op de bouwplaats te overnachten.” Volgens Proper zijn het vooral de kleine Nederlandse bedrijven in de bouwwereld die last hebben van de invasie vanuit het oosten. „Ik zit daar net boven qua personeelsbestand, maar merk toch ook de toenemende druk. De kleine jongens in de markt zullen over een paar jaar zijn verdwenen. Toch ben ik ervan overtuigd dat veel Polen die nu naar Nederland komen, geen kwaliteit kunnen leveren.”

Waar in de sector echt klappen gaan vallen door de instroom vanuit de nieuwe EUlanden, zijn de kleine verbouwingen in huis. Daar zijn het met name de zwartwerkende Polen die voor €4 of €5 per uur hun diensten aan particulieren aanbieden. In de bouwwereld worden ze cynisch een ’bedreiging voor onze eigen zwartklussers’ genoemd.

Aannemer Proper: „Om de hoek zijn ze ook bezig. Huisje van binnen opknappen. Gordijnen dicht, niemand te zien. Maar wat als het misgaat? Laatst waren ze hier de kap van een woning aan het schilderen. Eerst moest de oude verf worden afgebrand, maar toen ging het al meteen mis. Het hele dak ging in de fik. De betrokken Pool stapte snel in zijn auto en toog fluitend terug naar Katowice. Nooit meer iets van gehoord.”

Werkgeversorganisatie Bouwend Nederland maakt zich dan ook voornamelijk zorgen over het feit dat de Poolse zzp’ers geen enkele vorm van garantie bieden. De particulier kan daardoor ernstig worden gedupeerd en heeft vervolgens geen poot om op te staan. „Wij zijn niet tegen de komst van Polen. Concurrentie kan nooit kwaad en houdt de sector scherp. Maar het moet allemaal wel met open vizier”, aldus een woordvoerder van de bouwkoepel.