Machines die het stof afzuigen of water toevoegen, worden volgens de arbeidsinspectie te weinig gebruikt. Ook dragen bouwvakkers vaak geen of een slecht stofmasker.
“Machines met stofafzuiging of toestellen met watertoevoer worden in 70 procent van de gevallen niet gebruikt”, zegt Carl Heyrman van het Nationaal Actiecomité Veiligheid Bouw (NAVB). “Het gevolg is dat niet alleen de bouwvakker die aan het werk is op die werkpost wordt blootgesteld aan een te hoge concentratie kwartsstof maar ook de collega’s die in de buurt bezig zijn.”
Nochtans hebben vakbonden en werkgevers het afgelopen jaar een bewustmakingscampagne gevoerd in de bouwsector.
Wat is kwartsstof?
Kwarts, of siliciumdioxide, bestaat uit de chemische elementen silicium en zuurstof.
Het is één van de meest voorkomende stoffen op aarde. De best gekende vorm is zand, dat bijna zuiver kwarts is. Ook de meeste natuurlijke gesteenten, waaronder dus veel bouwmaterialen, bevatten kwarts. Het kwartsgehalte verschilt per soort (natuur)steen of samengesteld bouwmateriaal. We noemen materiaal kwartshoudend als het voor meer dan 1,5% uit kwarts bestaat, vanaf minder dan 1% kwarts spreken we van “kwartsvrij”.
Door in steenachtige materialen te frezen, zagen, boren of slijpen komt inadembaar kwartsstof vrij. Vooral bij werken in slecht geventileerde binnenruimten kan de kwartsstofconcentratie hoog oplopen. Daarnaast wordt de hoeveelheid vrijkomend kwartsstof beïnvloed door de samenstelling en de aard van het materiaal.
Kwartsstof is heel fijn stof, dat niet of nauwelijks zichtbaar is. Het bestaat uit uiterst kleine onoplosbare stofdeeltjes, die bij onvoldoende bescherming diep doordringen in de longen. Daardoor raakt het longweefsel beschadigd en ontstaan kortademigheid en een gevoel van benauwdheid. Andere symptomen zijn hoesten en pijn in de borst.
De gezondheidsproblematiek bij kwarts
De gezondheidsproblemen die kwarts kunnen veroorzaken zijn zeker bij de oudere bevolking zeer goed gekend:
- Irritatie van de luchtwegen: Inademing van kwartsstof kan kortademigheid veroorzaken, waardoor irritaties aan de luchtwegen ontstaan.
- Longaandoeningen: Door kwartsstof in te ademen kan iemand stoflong of silicose krijgen, een ongeneeslijke ziekte waardoor het longweefsel minder elastisch wordt. Bij inspanningen ontstaan dan kortademigheid en benauwdheid. Andere symptomen zijn hoesten en pijn in de borst. Die schade is onherstelbaar.
- Kanker: Kwartsstof is op zich niet kankerverwekkend, maar blootstelling aan kwartsstof zorgt ervoor dat het longweefsel minder elastisch wordt. Daardoor worden andere schadelijke stoffen, die wel kanker kunnen veroorzaken (bv. de teer in tabaksrook), minder gemakkelijk uit de longen verwijderd.
