Er is de afgelopen jaren veel te doen geweest betreffende de beheersing van faalkosten, veiligheid en kwaliteitsborging gedurende het bouwproces. Volgens Fred van der Poll blijkt vaak dat de oorzaak van het falen ligt in een gebrek aan communicatie en zelfcontrole.
In een eerder gepubliceerd artikel, in Cobouw van 2 mei 2001 heb ik beschreven dat het uitvoeren van kwaliteitsborging tijdens de realisatie van een bouwwerk bij kan dragen tot het beter beheersen van kwaliteit en faalkosten.
In dit artikel gaf ik onder meer aan dat als volgende stap tot doel wordt gesteld de beheersing van deze aspecten tijdens de voorbereidende fases. Het betreft het inpassen van de voorbereidende fases in de bestaande procedures van het kwaliteitsborgingsysteem. Dat betekent dat ook de adviseurs getoetst dienen te worden door middel van de toe te passen methodiek.
Mede gezien de aanzet van meerdere marktpartijen waaronder de overheid en kenniscentra is wellicht het moment gekomen om daadwerkelijk het toepassen van kwaliteitsborging over het gehele bouwproces uit te breiden.
Vooralsnog stel ik vast dat het toepassen van een kwaliteitsborgingsysteem een positief effect heeft op het eindresultaat van een bouwwerk. Als gevolg van de borging kunnen de kosten beter worden beheerst en daarmee de beheersbaarheid van het te verkrijgen eindresultaat conform de contractueel afgesproken kwaliteit. Gedurende de uitvoering is de beheersbaarheid geborgd, echter het vermeende falen van de in de voorbereidingsfases betrokken partijen is pas zichtbaar gedurende de uitvoeringsfase.
De totale kwaliteit zou moeten worden afgemeten aan de geleverde prestaties van alle betrokken partijen. Want wie kent niet de pure praktijk met gezegdes als meerwerk, bouwfouten en verborgen gebreken. Deze effecten worden pas zichtbaar tijdens de uitvoeringsfase. Dat betekent ook dat gebreken pas aan het licht komen tijdens de uitvoerings- en gebruiksfase. Dit wordt niet voorkomen door een tijdens de uitvoering uitgevoerd kwaliteitsborging-systeem doch alleen gesignaleerd en afgehandeld.
De uit te voeren verbeteringen of wijzigingen komen financieel gezien ten laste van de opdrachtgever. Het lijkt erop dat de partijen in de voorbereidingsfase niet aan-gesproken kunnen worden terwijl alom bekend is dat, zonder een oordeel te hebben over voor welk percentage, veel gebreken al in deze fase ontstaan. Dat geldt voor zowel de technische gebreken als voor de daarmee verband houdende veiligheidsaspecten zowel tijdens de uitvoering van het bouwwerk als van het tot stand gekomen bouwwerk.
Het lijkt maar een kleine stap om kwaliteitsborgende procedures in het kwaliteitsborgingsysteem tijdens de voorbereidingsfase op te nemen. Doch ten eerste moeten ze ontwikkeld en beschreven worden. En bij de betreffende partijen dient draagvlak te zijn om ze toe te passen. Het is overigens zo dat het toepassen van kwaliteitsborging enkel beoogt de kwaliteit van de processen en de producten aan de gestelde eisen in de contractdocumenten te toetsen, de borgende partij neemt een onafhankelijke objectieve positie in. De borgende partij rapporteert aan de opdrachtgevende partij en deze is aansprakelijk voor het eindproduct.
Informatieoverdracht
In dit artikel tracht ik een aanzet te geven tot het inpassen van op te stellen afspraken in een totaal kwaliteitsborgingsysteem betreffende informatieoverdracht tussen de partijen in de voorbereiding en ontwerpfase.
In de algemene voorwaarden van adviserende partijen wordt in de als ‘checklist’ bedoelde bijlagen van de uit te voeren werkzaamheden aangegeven welke verplichtingen de adviseurs zijn aangegaan betreffende informatieverstrekking. De tekst bij de uitvoering van de standaardwerkzaamheden luidt dan vaak als volgt “details bouwkundig werk”, “plaats- en maataanduidingen van voor de start van de bouw maatgevende gebouwdelen en bouwkundige elementen daarbinnen en tekeningen voor wat betreft de hoofdvorm, – maat en – plaats van de voor de start van de bouw maatgevende buiten de bouwplaats te vervaardigen bouwkundige componenten.” Zo ook in een ander contractstuk, namelijk het bestek, staat vaak een informatieverplichting namelijk “te leveren werktekeningen ter goedkeuring van de directie dienen te worden verstrekt”.
Gezien de huidige praktijkervaring, als ook uit publicaties blijkt, staat de vergoeding van de adviseurs niet geheel in verhouding met de gewenste te leveren dienst. Concreet gezegd er wordt te weinig betaald zodat de adviseur terughoudend is met het leveren van detailinformatie. Dat betekent in de praktijk dat meer en meer aan de toevalligheid van een goedwillende goedoplettende aannemer wordt overgelaten of verstrekte informatie voldoende is om tot een goede uitvoering te kunnen overgaan. De informatie die hier bedoeld wordt zijn in hoofdzaak de detail- en werktekeningen nodig om de benodigde bouwelementen te kunnen vervaardigen en samen te voegen tijden de werkvoorbereiding en uitvoering van een bouwwerk.
Met name ontbreekt het vaak aan voldoende principedetails en maatvoering van aansluitingen tussen de verschillende bouwelementen. Het voorstel is om vast te leggen welke informatie minimaal nodig is om de bouwvoorbereidingsfase op een kwalitatief hoger niveau te brengen. Een fase hoort, toch eigenlijk een goed gebruik in kwaliteitsland, te zijn afgesloten door een fasedocument.
In relatie tot onderstaand beschreven voorstel betekent dat elke bedoelde fase, ontwerp- besteding- en uitvoeringsfase wordt afgesloten met het opstellen van een fasedocument. Als wordt vastgelegd welke informatie nodig is kan in het fasedocument worden opgenomen welke informatie ontbreekt cq een risicoanalyse worden opgenomen betreffende nog niet eenduidig vastgelegde uitvoeringsgegevens.
Eenduidig
Wat is de informatiebehoefte van een opvolgende partij en hoe leg je dat vast. In de praktijk blijkt het meestal te ontbreken aan maatvoering en technische informatie tussen de verschillende bouwelementen. Dat betekent dat vastgelegd moet worden dat minimaal maatvoering, liefst gerelateerd aan een gebouwas, en aansluitdetaillering tussen verschillende bouwelementen dient te worden verstrekt. Bijvoorbeeld voldoende werktekeningen cq gevelfragmenten waarbij men uitgaat van de diverse toe te passen bouwelementen. In zo’n gevelfragment kan men ook de diverse materialen aangeven en daarbij van de overgangen een detail bijvoegen.
De detaillering het liefst opgenomen in een A3 boek 1:5 met geveloverzichten 1:100/200 zodat een en ander overzichtelijk is vastgelegd. Bij het afsluiten van de ontwerpfase is dan eenduidig in het fasedocument vast te leggen of aan bovenstaande voorwaarden is voldaan of in de in het fasedocument op te nemen risicoanalyse aangeven waar nog onvoldoende informatie over bekend is. Hiermee de verantwoordelijkheden duidelijk te hebben vastgelegd.
Twee kennelijk in de tijd ontstane risico’s kunnen wellicht door voorafgaand genoemd voorstel worden opgelost. Ten eerste de ontwerpende partij weet wat van hem wordt verwacht en de opdrachtgevende partij weet wat dat hem gaat kosten. Als tweede zal hierdoor het risico van het ontstaan van gebreken minder worden en daardoor een betere faalkostenbeheersing plaatsvinden. Met dit artikel hoop ik een bijdrage te leveren aan de discussie betreffende het tot stand brengen van een betere beheersing van het totale bouwproces en zodoende een binnen de contractueel afgesproken financiële kaders en kwaliteitseisen eindresultaat te bereiken.
