Al sinds 2020 vestigt Geberit naar aanleiding van de Wereld Toilet Dag jaarlijks de aandacht op de gebrekkige toestand van het schoolsanitair. Dat ligt er vaak vies bij, stinkt, werkt niet naar behoren, is beschadigd of buiten gebruik. Er zijn deuren zonder slot, urinoirs zonder waterafvoer of tussenschotten, te weinig lavabo’s en wc’s zonder bril. Vaak is er een gebrek aan toiletpapier, handzeep en handdroogdoekjes. De staat van het sanitair baart ouders en leerkrachten zorgen. Velen geloven dat de schooltoiletten een gezondheidsrisico vormen en willen dan ook dat de overheid regels vastlegt waaraan het sanitair op school moet voldoen.*
De sector neemt het voortouw
Geberit neemt de zaak ter harte en komt met een aanzet waar de regering mee aan de slag kan. Het bedrijf bracht twaalf ervaringsspecialisten samen. Zij bundelden hun expertise, brachten de noden in kaart en formuleerden mogelijke oplossingen. Naast mensen uit het onderwijsveld, specialisten op vlak van hygiëne en producenten van sanitaire producten en installaties die dagelijks met de problematiek geconfronteerd worden, werd ook het kabinet van Vlaams Onderwijsminister Ben Weyts uitgenodigd, maar dat liet verstek gaan.Het maakt meteen duidelijk dat de sanitaire voorzieningen op scholen niet de aandacht krijgen die ze verdienen. Het staat in sterk contrast met de strenge eisen die scholen opgelegd krijgen op vlak van bijvoorbeeld energieprestaties en afvalscheiding. Sinds de pandemie is er veel meer aandacht voor een gezonde leefomgeving op school. Klaslokalen worden uitgerust met CO2-meters en beter verlucht en geventileerd, maar aan de sanitaire voorzieningen wordt bitter weinig aandacht geschonken.
Een onderschat probleem
Nochtans heeft ook dat een grote impact op het fysieke en mentale welzijn van kinderen en jongeren. Maag- en darmspecialist Prof. Dr. Danny De Looze (UZ Gent): “Heel wat mensen worstelen met toiletangst en de basis daarvan wordt vaak al op jonge leeftijd gelegd. We zien dat ophouden bij heel wat kinderen tot plas- en stoelgangproblemen leidt. We noemden het toilet vroeger niet voor niets ‘het gemak’. Je moet je er comfortabel voelen en mag geen schroom voelen om je behoefte te doen. Toilethokjes met tussenschotten die boven- en onderaan openblijven, zijn dus uit den boze. Scholen kiezen bij een verbouwing beter voor individuele volledig afgesloten toilethokjes.”Volgens de experts zijn er heel wat ingrepen mogelijk om de situatie al op korte termijn te verbeteren, bijvoorbeeld door efficiënter om te springen met water, nieuwe technieken te implementeren en schooltoiletten strategischer in te planten.
Ontoereikende middelen
Scholen willen de situatie wel aanpakken, maar hebben er vaak het budget niet voor. Dat was ook zo bij Ine Vanmoortel, directrice van BuSo De Passer in Brugge : “Vorig jaar renoveerden we onze GO!-school, maar het sanitair voor de leerlingen konden we niet vernieuwen. Na de noodzakelijke investeringen in energiezuinigheid en digitalisering was er geen ruimte meer voor bijkomende ingrepen.” Ze wijst erop dat scholen externe poetsdiensten ook met de beperkte werkingsmiddelen moeten betalen. “Als school bepaal je zelf of en in welke mate je investeert in het onderhoud van het sanitair.” De werkingsmiddelen van scholen worden niet geïndexeerd, terwijl onze onderwijsinstellingen wel met sterk stijgende kosten geconfronteerd worden. Daardoor komt die noodzakelijke dienstverlening onder druk te staan.In diezelfde school werd het sanitair voor de leerkrachten wel vernieuwd en dat raakt de kern van het probleem: het sanitair voor leerlingen valt onder geen enkele norm, terwijl voor leerkrachten en personeel de welzijnswet van toepassing is. Voor leerlingen zijn er voorlopig enkel de ‘Aanbevelingen sanitaire voorzieningen in onderwijsinstellingen’ met richtlijnen naar het aantal toiletten per aantal leerlingen, maar geen officiële normen of minimumeisen naar werking, onderhoud, privacy, zeep, wastafels, …”, vertelt José Wyns, Managing Director van Geberit “Wij vragen ons af waarom dit geen prioriteit heeft en waarom we het welzijn van onze kinderen op het spel blijven zetten.”
Inplanting en organisatiemodel herbekijken
Die normen zullen verder moeten gaan dan bepalingen rond het aantal toiletten, wastafels, afvalcontainers en ander materiaal. Voldoende kwantiteit is een basisvereiste, maar duurzaam comfortabel en hygiënisch sanitair draait vandaag om meer dan dat.Yves Demaertelaere, bestuurder bij de Broeders van Liefde, vestigt de aandacht op de inplanting van de toiletten en het organisatiemodel van de school. Toiletten werden vroeger in een uithoek van de school weggemoffeld. Het was efficiënt, maar ze proper en veilig houden wordt zo wel een stuk moeilijker. Wanneer iedereen die toiletten tijdens de speeltijd moet gebruiken, ontstaat er een piekbelasting die al snel voor problemen zorgt. Hij pleit daarom voor meer spreiding: “We kunnen naast een centraal sanitair blok bijvoorbeeld een tweetal toiletten per verdieping voorzien zodat leerlingen gemakkelijk tussendoor naar het toilet kunnen.”
Er moet daarnaast voldoende aandacht zijn voor privacy en comfort: vanaf een bepaalde leeftijd zijn volledig afgesloten hokjes een must. De experts zijn vragende partij voor afspraken rond de minimumoppervlakte van toiletten, de hoeveelheid daglicht en het aantal aangepaste en genderneutrale toiletten.
Code van goede praktijk
Ook duurzaamheid en waterbeheer verdienen vandaag de nodige aandacht. Van hemelwaterrecuperatie en -recyclage tot afvalwaterzuiverende rietvelden: er bestaan heel wat mogelijkheden die ook kostenbesparend kunnen zijn. De technologie staat niet stil: automatische spoeling kan het waterverbruik terugdringen en geurhinder tegengaan. Investeren in systemen met een kleiner spoelvolume is een makkelijke ingreep die zichzelf snel terugverdient.Circulaire businessmodellen zoals een ‘product as a service’ model, waarbij scholen niet langer betalen voor sanitaire installatie en producten, maar voor een dienstverlening, zouden ook soelaas kunnen bieden, maar zijn momenteel nog geen optie binnen openbare aanbestedingen.
Eens de infrastructuur op punt staat, moet ze uiteraard regelmatig onderhouden en gepoetst worden. Het lijkt vanzelfsprekend, maar vandaag is het zelfs niet verplicht om schooltoiletten dagelijks te poetsen. Cleaning consultant Liselotte Lemaitre maakt duidelijk waarom het belangrijk is om onderhoudsdiensten er al in de ontwerpfase van een nieuwbouw of renovatieproject bij te betrekken: “Het valt regelmatig voor dat nieuwe sanitaire ruimtes gewoon niet goed gepoetst kunnen worden omdat er voor weinig onderhoudsvriendelijke materialen gekozen werd. Dat is zonde.”
Hans Leen, Training & Education manager bij Geberit besluit: “Sanitaire installaties voor scholen moeten aan heel wat eisen voldoen, onder andere op het vlak van zuiverheid en hygiëne, comfort, veiligheidsgevoel en privacy, minimale spoelcapaciteit, eenvoud in onderhoud en schoonmaak, binnenklimaat en toegankelijkheid. Laat ons met alle belanghebbenden een minimale standaard bepalen zodat we tot een code van goede praktijk komen waar iedereen zich kan in vinden.”
De jacht op de vuile toiletten gaat door: nieuw renovatie-initiatief
Geberit gaat met dit eisenpakket aankloppen bij de bevoegde instanties en blijft in afwachting van een duidelijk beleid zijn steentje bijdragen. Voor het vierde jaar op rij steunt het bedrijf scholen die de hygiëne en het comfort van het sanitair willen verbeteren met gratis sanitaire producten. Twee Belgische scholen maken dit jaar kans op 7.500 euro aan sanitaire toestellen. Trek dus aan de mouw van de directie: wie voor 31 december 2023 zijn aanvraag indient, maakt kans op dit mooie duwtje in de rug.Je vindt alle info op www.geberit.be/world-toilet-day-nl
* Bron: online onderzoek uitgevoerd door onderzoeksbureau iVOX in opdracht van Geberit tussen 19 september en 2 oktober 2022 bij 1001 Belgische ouders en 543 Belgische leerkrachten, representatief op taal. De maximale foutenmarge bij 1.544 respondenten bedraagt 2,4%. 43% van de bevraagde ouders gaf aan dat de schooltoiletten een gezondheidsrisico vormen, en een derde maakte zich zorgen om de staat van het sanitair. 83% van de ouders en leerkrachten vinden dat de overheid regels moet vastleggen waaraan het sanitair op school moet voldoen en dat de schooltoiletten een jaarlijkse inspectie moeten ondergaan
