Juist stoken met houtkachels

De nostalgische warmte van een houtkachel is wellicht hét moderne antwoord op de vraag naar alternatieve stookopties. Maar er zijn ook twijfels. Zo zou stoken op hout per definitie milieuonvriendelijk zijn.

Wie in Frankrijk een houtkachel koopt, kan rekening op een fors belastingvoordeel. De Franse overheid stimuleert het gebruik van houtkachels omdat ze kunnen bijdragen aan de reductie van CO2. Het wordt hoog tijd dat ook de Nederlandse consument ‘de warme kant’ van houtkachels leert kennen, vindt de Stichting Branchebelangen Sfeerverwarming (SBS). Daarom introduceerde zij het rendementslabel voor houtkachels. Het label toont direct wat het rendement, de uitstoot en het vermogen van de houtkachel is.

In Nederland vertrouwen we sinds jaar en dag op de degelijke warmte van de centrale verwarming (CV). Maar er is een kentering gaande, zo blijkt uit recente cijfers van de SBS. Een groeiend aantal consumenten zoekt hun heil in andere, alternatieve verwarmingsbronnen zoals houtkachels. Waarom eigenlijk? De stijgende gasprijzen hebben daar ongetwijfeld iets mee te maken. Op hout stoken is nu eenmaal goedkoper. Ook het milieu is een veelgehoord argument.
Sommige Europese landen geven zelfs subsidie op de aanschaf van houtkachels. Dat doen ze niet zomaar. Zij zien in de houtkachel een mogelijkheid om de uitstoot van koolstofdioxide (CO2) te reduceren en dat is goed voor het milieu. Hout is biomassa en daarbij ook nog eens CO2-neutraal. Voorop staat hierbij dat de kachels aan hoge eisen moeten voldoen en dus een lage uitstoot hebben. Om de eigenschappen van houtkachels voor consumenten inzichtelijker te maken, heeft de SBS recentelijk het rendementslabel voor houtkachels ingevoerd. Het label hangt binnenkort aan iedere kachel in de showroom en toont in één oogopslag wat het rendement, de uitstoot en het vermogen van die houtkachel is.

Hot item
Met de regelmaat van de klok lezen we in de krant berichten over hoe verantwoord en betaalbaar te stoken. Logisch, want het milieu is er mee gemoeid. Ook raken de fossiele brandstofvoorraden langzaam maar zeker op. De direct daaraan gelieerde gas- en olieprijzen rijzen de pan uit. Kortom, de nood is hoog. Groene en betaalbare stookalternatieven worden interessanter.

Verontwaardigd
Met stijgende verontwaardiging volgt de SBS de soms ongenuanceerde berichtgeving over stoken en houtkachels in de media. Daarin slaan deskundigen, maar ook leken elkaar geregeld met cijfers en meningen om de oren. Op 29 december 2007 kopte de Volkskrant: ‘De ramp die open haard heet, is erger dan diesels’. Het stuk maakte melding van een fors gestegen uitstoot van fijnstof in Duitsland. Dat komt omdat onze oosterburen zich - met het stijgen van de brandstofprijs - massaal op het stoken van hout hebben toegelegd. De strekking van het stuk is, dat we in Nederland dezelfde kant opgaan, met alle nare milieu- en gezondheidsgevolgen van dien. De Volkskrant schetst met dit artikel een regelrecht doemscenario.
Duitsland met Nederland vergelijken is volgens de SBS hetzelfde als appels met peren vergelijken. In ons buurland stookt een groot deel van de bevolking hout om er de gehele woning mee te verwarmen. Er staan daar zo’n 14 miljoen houtkachels!
In Nederland gaat het om minder dan 800.000 open haarden en houtkachels¹, die we bovendien maar incidenteel gebruiken. Inmiddels is een groot deel van de Nederlandse open haarden vervangen door gashaarden die helemaal geen fijnstof meer uitstoten. Het aantal vervuilende, echte open haarden is de laatste jaren in Nederland enorm verminderd. Het zijn er nu minder dan 285.000 haarden². Het percentage fijnstof dat door haarden en houtkachels wordt uitgestoten in verhouding tot het totaal van de Nederlandse uitstoot blijft steken, op een kleine 3,9% ².

Begripsverwarring
In de media worden de begrippen houtkachels en open haarden voortdurend op één hoop gegooid of soms ronduit knullig door elkaar heen gebruikt. Het principe van een houtkachel is totaal anders als dat van een open haard. Het verschil zit ondermeer in de warmteopbrengst of te wel het rendement. Het rendement van moderne houtkachels is zeer hoog (tot 80%), te vergelijken met dat van de centrale verwarming (CV).
Maar wat is nu eigenlijk rendement?
Het is dat deel van de opgewekte warmte dat ook daadwerkelijk aan de woning wordt afgegeven. Voorbeeld: bij een kachel met een rendement van 60% verdwijnt er 40% van de warmte - inclusief de kwalijke gassen en de fijnstof - ongebruikt door de schoorsteen naar buiten. Anders gezegd: een kachel met een laag rendement stoot verhoudingsgewijs meer CO2 en fijnstof uit.
Deze informatie maakt meteen het verschil tussen haarden en kachels duidelijk. Moderne houtkachels halen een rendement tot wel 80% en een zeer geringe uitstoot. Het rendement van echte open haarden (dus geen afsluitbare haarden of gashaarden) is met een percentage van 20%, vrijwel nihil te noemen. Want 80% van de warmte verdwijnt direct met de rook door de schoorsteen naar buiten.

Hoera voor houtkachel
Landen zoals België, Frankrijk en Denemarken geven subsidies op houtkachels omdat ze een bijdrage kunnen leveren aan de reductie van de CO2 uitstoot. De houtkachels worden daar massaal de winkels uitgedragen. Ook Nederlanders lopen warm voor de houtkachel. Niet in de laatste plaats door het vooruitzicht van een lagere energierekening. Maar er is meer dat pleit voor de moderne houtkachel. Met de nadruk op modern, want door verbeterde verbrandingstechnieken en ingenieuze constructies blijft de uitstoot van fijnstof tot een minimum beperkt. De moderne houtkachel heeft een hoog rendement en stoot weinig kwalijke stoffen uit. Soms is het zelfs mogelijk om de houtkachel aan te sluiten op de CV. Wat nog een extra energiebesparing oplevert.

Hout = Biomassa
Energie uit biomassa wordt opgewekt door verbranding, vergassing of vergisting van organische materialen. Daartoe behoren groente- en tuinafval, maar bijvoorbeeld ook plantaardige olie én hout. Wanneer we bio-energie gebruiken in plaats van energie uit fossiele brandstoffen vermindert de uitstoot van CO2. Nog een voordeel is dat hout, in tegenstelling tot kolen en aardgas, een hernieuwbare energiebron is. De overheid wil dat in 2010 negen procent van de energie afkomstig is van hernieuwbare energiebronnen zoals wind, water, zon én biomassa.

Hout = CO2 neutraal
Voordat het hout in de houtkachel terecht komt, heeft het jarenlang CO2 uit de atmosfeer geabsorbeerd. De exacte hoeveelheid die is opgenomen, komt weer vrij bij verbranding. Ondertussen worden de bomen weer aangeplant en zo is er een oneindige cyclus van bijvoorbeeld 12 jaar ontstaan. Het percentage CO2 in de atmosfeer blijft gelijk, vandaar de term CO2 neutraal. Fossiele brandstoffen zoals olie en steenkool bevatten al bij voorbaat een veel hoger percentage CO2 dan hout. Als dat wordt verbrand komt dat weer vrij, dus extra in de atmosfeer.

Cursus fikkie stoken
Een houtkachel aan de gang krijgen en deze vervolgens goed laten branden vergt enige kennis van zaken. Zo moet het hout goed droog zijn en is bij het aanmaken van het vuur meestal een combinatie van verschillende houtsoorten vereist.
Fabrikanten organiseren daarom stookavonden. De ‘cursisten’ wordt geleerd hoe zij hun houtkachel moeten bedienen. Verder is een juiste installatie volgens de geldende bouwnormen van cruciaal belang voor een optimaal presterende houtkachel. Veel informatie over sfeerverwarming en adressen van sfeerverwarmingsspecialisten en installateurs vindt u op: www.sfeerverwarming.nl

Een knus vuurtje stookt u verantwoord met een houtkachel!

1) bron: Senter Novem/ TNO januari 2007
2) bron: TNO 2007