De informatie- en communicatietechnologie ontwikkelt zich razendsnel. De computer is niet meer weg te denken uit het bouwproces en ict zal drastische veranderingen teweeg brengen.
Een grote groep bedrijven in de sector is op dit moment nog onvoldoende op de hoogte van wat hen op dit gebied te wachten staat en welke mogelijkheden ict hen biedt. Met de publicatie ‘Visie ICT en bouw’ die één dezer dagen verschijnt, wil de Stichting Bouwresearch (SBR) partijen in het bouwproces kennis en inzicht verschaffen in de mogelijkheden van ict en de betekenis ervan voor bedrijfsprocessen, communicatie en samenwerking binnen projecten.
In de publicatie wordt veel aandacht besteed aan een vergelijking van de huidige gang van zaken in een bouwproject met een reële situatie in de toekomst. Aan de hand van een woningbouwproject zijn de huidige en toekomstige situatie letterlijk naast elkaar gezet. Een belangrijk uitgangspunt is, dat de eindgebruiker (de ‘consument’) met steeds nadrukkelijker een positie in het bouwproces krijgt. ict-hulpmiddelen als internet en virtual reality stellen hem in staat als volwaardige partner in dat proces te participeren.
Van een gebruiker kan niet langer worden verwacht dat hij aan het begin van een project een volledig en onveranderlijk programma van eisen neerlegt. ‘Bouwen’ is voor opdrachtgevers en eindgebruikers een ontdekkingsreis en het is de taak van ontwerpers en bouwers om die reis optimaal te faciliteren. Architecten, adviseurs en aannemers worden klantgerichte dienstverleners; de bouw wordt een netwerkorganisatie met ‘de consument’ in het middelpunt.
Concepten
In de publicatie is in grote lijnen geschetst hoe dit uitgangspunt doorwerkt in bouwprocessen en de wijze van samenwerken in projecten. Aanbieders zullen projectongebonden (woning)bouwconcepten ontwikkelen, die ze presenteren op websites. Opdrachtgevers en eindgebruikers kunnen met simpele modelleringsprogramma’s met de standaardcomponenten van zo’n concept hun eigen woning of werkomgeving samenstellen. Ze kunnen on line kiezen uit opties en, doordat er een tellertje meeloopt op het beeldscherm, direct de financiële consequenties van hun keuzen beoordelen.
‘Integraal ontwerpen en bouwen’, met gelijktijdige en gelijkwaardige inbreng van alle bouwpartners, wordt de norm. Die bouwpartners werken in een projecten via virtuele kantoren of gezamenlijke, digitale workspaces samen aan één gebouwmodel. Ze wisselen projectdata digitaal uit via open standaards, zodat er geen vertaalslagen meer nodig zijn tussen het ene computerprogramma en het andere, er geen informatie verloren gaat en iedereen kan werken met de meest actuele informatie. Door deze manier van werken, vervagen de grenzen tussen de traditionele fasen van het ontwerp- en bouwproces. Naarmate het ontwerp zich ontwikkelt, wordt op de achtergrond ook de besteks- en kosteninformatie opgebouwd.
Prijsvorming
Zodra het ontwerp klaar is, kunnen uit het gebouwmodel ‘automatisch’ het bestek, de begroting en werktekeningen worden gegenereerd. De prijsvorming is een continu optimalisatieproces, dat parallel loopt aan het ontwerpen. Bij het vaststellen van de uiteindelijke prijs spelen uiteraard ook marktoverwegingen een rol, die niet te automatiseren zijn.
In de werkvoorbereiding wordt het bouwwerk ‘virtueel’ gebouwd door koppeling van het gebouwmodel aan een planningsprogramma. Daardoor kunnen eventuele technische en logistieke problemen vroegtijdig worden opgespoord en opgelost. Improvisatie op de bouwplaats blijft daardoor tot een minimum beperkt. Het digitale gebouwmodel wordt automatisch doorvertaald naar stukslijsten van materialen, die vervolgens via e-commercekanalen worden besteld, afgeroepen en afgerekend.
De uitvoering is een relatief kortdurend proces. Dat is nodig, omdat maatschappelijke overlast als gevolg van het bouwen steeds minder wordt geaccepteerd. De uitvoering krijgt steeds meer het karakter van assemblage van geprefabriceerde elementen, die just in time worden geleverd en verwerkt. Er werken in de toekomst maar weinig mensen op de bouwplaats. Zij staan met mobiele communicatieapparatuur in contact met elkaar, met ‘kantoor’, de opdrachtgevers, eindgebruikers en toeleveranciers.
Onderhoud gedurende een bepaalde periode wordt standaard meegeoffreerd. De digitale informatie die tijdens en ontwerp- en bouwproces is opgebouwd, wordt benut voor het facility management en het technisch onderhoud. Eindgebruikers kunnen beschikken over een gebruikershandleiding op internet. Daarop kunnen zij ook hun klachten, vragen en opmerkingen kwijt. Dat levert de aanbieder een schat aan informatie op voor de verbetering van het concept of de ontwikkeling van nieuwe concepten.
Transparantie
Dit alles is slechts een kleine greep uit de in de publicatie geschetste ontwikkelingen. Het is duidelijk dat ze grote gevolgen zullen hebben voor bouwpartners. De belangrijkste zijn in het rapport beschreven. Gebruik van ict levert tastbare voordelen voor de bouw: een hogere kwaliteit van het bouwproces door betere samenwerking, betere communicatie, verlaging van faalkosten en een kwalitatief beter eindresultaat.
ICT maakt veel procesinnovaties mogelijk en biedt mogelijkheden voor meer transparantie en controleerbaar handelen in het bouwproces. Dat is geen overbodige luxe na de bouwenquête.
Het is van belang dat de bouwpartners zich bewust zijn van mogelijke veranderingen en daaruit voortvloeiende kansen en er in hun marktbenadering tijdig op inspelen. Een belangrijke conclusie is, dat bedrijven al heel veel kunnen doen met de computers en de programmatuur die ze nu al in huis hebben. Meestal wordt nog maar een klein deel van de mogelijkheden daarvan benut. Managers wordt daarom aanbevolen om, wellicht geïnspireerd door de visies uit het rapport, eigen doelstellingen voor de toekomst te bepalen, na te gaan in hoeverre die te verwezenlijken zijn met de nu al aanwezige ict-hulpmiddelen en pas daarna te gaan denken aan investeringen in nieuwe hulpmiddelen.
Toch zal er nog heel wat moeten gebeuren voordat de geschetste toekomstvisie werkelijkheid wordt. Het belangrijkste struikelblok is het ontbreken van een eenduidige informatietechnische structuur in de bedrijfstak. Computerprogramma’s ‘praten’ nog steeds niet met elkaar, omdat ze verschillende definities gebruiken voor in principe dezelfde gegevens. Zolang we in de bouw niet met elkaar kunnen afspreken dat we een deur altijd een ‘deur’ noemen, een vloer altijd een ‘vloer’ en een kolom altijd een ‘kolom’, zullen we niet optimaal kunnen profiteren van de mogelijkheden die ict biedt.
Stapjes
Diverse organisaties, zoals de Vereniging BAS, VISI en EC Standaard Bouw werken aan afsprakenstelsels die beogen een stukje van de benodigde informatietechnische structuur in te vullen. De zes belangrijkste initiatieven komen samen in het ‘Platform Afstemming Informatietechnische Structuur (PAIS) in de bouw en infra’. Door schade en schande wijs geworden weten we, dat zo’n informatietechnische structuur alleen bottom up kan worden ontwikkeld, in kleine, haalbare stapjes, dichtbij de bedrijven en als het even kan in het kader van concrete projecten. Dat is precies de strategie die PAIS en de deelnemende initiatieven volgen.
