Gevel met steeds weer andere expressie

Bij het kantoorgebouw Acanthus dat momenteel verrijst in Amsterdam Zuid-Oost past de gevelbouwer een aluminium beplating toe, die afhankelijk van de waarnemingshoek, in kleur varieert van goudgeel tot koperrood.

Het levendige gevelbeeld van het kantoorgebouw Acanthus in Amsterdam Zuid-Oost, is mogelijk geworden dankzij het gebruik van een nieuwe coating en een nieuwe productietechniek.

De gevel van het markante en bovenal kolossale kantoorgebouw Acanthus dat naast de Arena door Bouwcombinatie Zuidoost (Ballast Nedam Bouw en BAM NMB Bouw) wordt opgetrokken, is nog maar voor de helft voltooid. Maar nu al blijkt dat de opzet van de ontwerper, ArchitectenCie uit Amsterdam, om een levende gevel te creëren, is geslaagd. Afhankelijk van het standpunt van de waarnemer en de weersomstandigheden heeft de gevel telkens weer een andere expressie. De aannemer van de gevel is Van Dool Geveltechniek uit De Lier. Als co-maker was het bedrijf verantwoordelijk voor het technisch ontwerp, de levering en de montage van de complete gevel.
Samen met Rainbow Industrial Coating uit Apeldoorn en de leverancier van de poedercoating Teodur uit Breda is Van Dool een traject ingegaan dat met gebruikmaking van een nieuw type poedercoating - voor de productie ervan is trouwens ook een nieuwe techniek ontwikkeld - heeft geleid tot het opmerkelijk type gevelcassette. Dual Color heeft Teodur haar nieuwe coating gedoopt, en de verandering van kleur wordt niet alleen veroorzaakt door het type pigment in de coating, maar zeker ook door het Acanthusblad dat in de gevelpanelen is opgenomen. Dit bladmotief, een zichtbare verwijzing naar de klassieke oudheid, is in het aluminium gestanst waardoor een reliëf in de panelen ontstaat.
De beplating is bij Van Dool Geveltechniek op maat gemaakt waarna het bladmotief in de kale platen is gestanst. Daarna zijn de gevelplaten genibbeld, een term die in de plaatverwerkende industrie wordt gebezigd voor het uitsnijden van de hoeken. Deze uitsnijdingen zijn noodzakelijk voor het bevestigingssysteem en om het zetten van de platen mogelijk te maken. In deze eerste bewerking zijn de platen naar Rainbow Industrial Coating (RIC) gegaan voor het aanbrengen van de coating.

Onderlinge verschillen
Overigens is de bewerking en vervolgens het transport van deze elementen een operatie die uiterste zorgvuldigheid vereist. De gevels van het kantoorgebouw krijgen in totaal circa 8800 vierkante meter beplating. De gevelcassettes zijn gemiddeld een vierkante meter groot. En hoewel het vanaf het maaiveldniveau nauwelijks waarneembaar is, verschilt de afmeting van de panelen onderling sterk. Wanneer het hele kantoorpand straks is bekleed zijn er 180 in maat verschillende panelen gebruikt.
Tussen de ramen, bij de dakrand op de hoeken zijn noodgedwongen panelen van een afwijkende maat vervaardigd omdat ze moeten passen binnen het stramien van 1.80 m dat als uitgangspunt diende. Ook het aanbrengen van het bladmotief was daardoor bepaald geen seriematig werk, omdat per paneel in autocad telkens de exacte plaats van het bladmotief aangegeven moest worden. Om te voorkomen dat zowel bij de productie, de bewerking als de montage de verschillende panelen verwisseld zullen worden, is een nauwgezet volgsysteem opgezet. Het montagesysteem van de gevelcassettes is overigens tamelijk gangbaar: de cassettes worden bevestigd in een U-profiel en hangen met een soort beddenhaken in pennen.
De gevel bestaat uit drie onderdelen. Een onderbouw, een ringgevel en torens. De onderbouw heeft circa 1420 vierkante meter vliesgevels. Deze volledig glazen gevel geeft een transparant uiterlijk aan de entreepartijen. De ringgevel bestaat uit de lagen twee, drie en vier. Via enorme overkragingen kan in het gebouw in een grote ring helemaal buitenom worden gelopen. De ring bestaat uit aluminium kozijnen die afgewisseld worden met aluminium gevelplaten met het acanthus motief. De verdiepingshoge kozijnen zijn ter plaatse in elkaar gezet zodat de kozijnen in één keer tegen de gevel geplaatst kunnen worden.

Consoles
Het liefst had de architect de beglazing en gevelpanelen in een vlakke lijn tegen de gevel aangebracht willen zien. Bouwfysisch was dit onmogelijk, maar de gekozen oplossing benadert die wens heel dicht. De kozijnen staan op specifiek voor dit gebouw ontwikkelde consoles waardoor de kozijnen als het ware tegen de gevels zijn geplaatst. Het derde onderdeel van de gevel wordt gevormd door twee kleinere torens van zeven en acht bouwlagen en een grote toren met achttien bouwlagen.
Bij het aanbrengen van de kozijnen is gekozen voor een werkwijze van beneden naar boven. Daardoor was het gebouw snel wind- en waterdicht te maken. Hierdoor kon beneden al met de afbouw kon worden begonnen terwijl op de hoger gelegen verdiepingen de ruwbouw nog in gang was. Na het plaatsen van de kozijnen en het monteren van de beglazing zijn de isolatie en de gevelcassettes van boven naar beneden aangebracht.

Receptuur
Vanwege het enorme risico van een vlekkerige gevel stonden de bouwers van de Acanthus niet meteen te trappelen om met de van kleur verschietende panelen aan de slag te gaan. Daarom is met de gevelbouwer en andere co-makers een strikt protocol opgesteld over proefproductie, beoordeling en beslissingsmomenten.
Binnen het gezelschap van co-makers dat verantwoordelijk was voor de gevelbeplating van het Acanthus-kantoor heeft Teodur Powder Coatings uit Breda een belangrijke rol opgeëist. Het bedrijf ontwikkelde als één van de eerste rond 1960 een poederlak bestemd voor de verwerking met elektrostatische spuitapparatuur en is Nederlands enige producent van poedercoatings.
Hoewel Teodur onderdeel is van de multinational Dupont, een onderneming die wereldwijd over twintig laboratoria beschikt, is de techniek van een kleur veranderende coating ook voor het Brabantse bedrijf een nieuwe ontwikkeling. “De uiteindelijke kleur van de coating is van een hele reeks factoren afhankelijk,” legt Steve Kempes van Teodur uit. “Een belangrijk element is de oriëntatie van het pigment. Maar daarnaast wordt het eindresultaat ook bepaald door zaken als aantal ampères waarmee de coating wordt aangebracht, afstelling van spuitrobots en temperatuur.
Het vinden van de juiste receptuur en de geëigende applicatiemethode vereist bijzonder veel inspanningen om een gegarandeerd constant eindresultaat te bereiken. Toen we in het vooronderzoek naar de gewenste kleur het juiste pigment hadden gevonden, bleek dat we de coatingpoeder alleen konden produceren met een specifiek voor deze poeder geschikte machine.”
De coatingtechniek is in beginsel toepasbaar op coils, de gewalste onbewerkte metalen op rol, én het op maat geknipte en zette product. Voor de beplating van het Acanthus kantoor zijn binnen het verband van co-makers beide mogelijkheden onderzocht en uitvoerig getest. De keuze viel op poedercoating van het reeds tot cassette bewerkte aluminium.

Brute panelen
De coating met het door Teodur ontwikkelde poeder is door Rainbow Industrial Coating (RIC) uit Apeldoorn aangebracht. De brute panelen worden op het bedrijf eerst gechromateerd, een proces dat toekomstige oxidatie moet verhinderen. Daarna krijgen de panelen een zorgvuldige reiniging en een primerlaag. In spuitcabines brengen robots vervolgens de coating aan waarna het uithardingproces volgt.”
Voor de van kleur veranderende gevelbeplating van Acanthus is een strenge controle op kleur in het protocol vastgelegd. “Met dit type coating kom je er met de gebruikelijke visuele controle niet meer uit,” aldus Arthur de Backker van Bouwcombinatie Zuidoost. “We kunnen niet het risico lopen dat het ene gevelelement een fractie anders is en daarmee het totale beeld verstoort. Als co-makers besloten we daarom voor een objectieve meting met gebruikmaking van een kleurenspectrumfotometer. Elke gevelplaat van de 8800 stuks die bij Rainbow Industrial Coating van de lijn komt, wordt op drie plaatsen gemeten. Vooraf hebben we de toleranties binnen het kleurenspectrum vastgelegd.” RIC-directeur Tom Willems acht de kans heel reëel dat de nieuwe coatingtechniek een extra impuls betekent voor toepassing van gevelbeplating. “In kringen van architecten raakt deze al wat bekend. Hetzelfde effect wat we met deze goudgele/koperrode coating bereiken, is ook haalbaar in een andere kleur. Op dit moment praat ik met een architect over het gebruik van witte panelen waarbij ook de tint verandert afhankelijk van de waarnemingshoek.