Dak graansilo gedragen door houten liggers

Tien dagen lang drie liggers per dag. Dat is het recept voor de bouw van een enorme graansilo bij een moutfabriek in Eemshaven. De door De Groot Vroomshoop ontworpen gelamineerde houten liggers zijn mede gekozen omdat hout niet roest.

De graansilo wordt medio juli in gebruik genomen. Door het opgeslagen graan wordt dan per uur ongeveer 12 miljoen kubieke meter ‘zilte’ zeelucht geblazen om het te drogen en de oogsttemperatuur te verlagen. Opdrachtgever Holland Malt BV wil niet dat de hoofddraagconstructie door die zoute lucht wordt aangetast. Vandaar dat niet in staal maar in hout wordt gebouwd.
Holland Malt is een samenwerkingsverband van graanleverancier Agrifirm, enkele honderden graantelers en bierbrouwer Bavaria. De fabriek moet eind van het jaar voldoende mout leveren voor de productie van ongeveer een miljard liter bier door Bavaria. De investering bedraagt bijna 55 miljoen euro.

Balanceren

De opslag zelf meet 70 bij 135 meter en de spantafstand is 4,5 meter. De maximaal 42 meter lange liggers rusten op betonnen kolommen. Om stofophoping te vermijden, wordt het gordinghout gekanteld gemonteerd.
Het dak wordt in de breedte gedragen door een enigszins getoogde, samengestelde ligger op drie steunpunten, die aan beide zijden fors uitkraagt. Eén van de liggerhelften rust in het midden van de opslag op een kolom. De andere helft sluit naast het midden op de dragende ligger aan. Deze wijze van construeren lijkt nog het meest op de uitbouwmethode die bij bruggen wordt toegepast.
Volgens A. Brinks, manager productontwikkeling en -kwaliteit van De Groot Vroomshoop, levert deze werkwijze een forse materiaal- en gewichtsbesparing op. “In overleg met hoofdaannemer Geveke Bouw en graanleverancier Agrifirm is afgeweken van het oorspronkelijke constructieplan dat uitging van liggers die elkaar op de middenkolom ontmoeten.
Door gebruik te maken van een balansconstructie zijn honderden kubieke meters hout bespaard. Daar kun je als opdrachtgever en aannemer meer mee verdienen dan wat de aannemer uit een slimme inkoop kan halen.”

Lamineren

Gelamineerd hout is terug van weggeweest, constateert Brinks. Dat is vooral te danken aan de architecten die weer met hout aan de slag willen, hetgeen volgens hem mede is aangezwengeld door het duurzaam bouwen.
Fraai voorbeeld van die hernieuwde aandacht is een crematorium in Haarlem, waarmee architect Herman Zeinstra begin dit jaar de Houtarchitectuurprijs 2003 won.
Het “luchtige en ritmische” glazen gebouw met afwijkend geconstrueerde spanten en liggers was een fraai stukje houtengineering door De Groot Vroomshoop.
Lamineren doet het bedrijf al vele jaren niet meer. Dat wordt uitbesteed aan gespecialiseerde bedrijven.
De Groot Vroomshoop heeft zich steeds meer toegelegd op engineeren, bewerken, assembleren en monteren, aldus Brinks. “Zelfs hebben we een eigen staalafdeling voor de verbindingstechiek.
Mede daardoor is een hoge mate van prefabricage mogelijk. Door onze eigen engineering kan veel slimmer, dus goedkoper, met hout worden gebouwd.” Dat sluit volgens hem goed aan bij de architectenwens van bijzondere constructies, maar vergt veel kennis van bouwmaterialen en een goed inzicht in de logistieke (on)mogelijkheden van projecten.
Brinks: “Wij zien bij architecten veel onbekendheid over wat constructief haalbaar is. Sommige ontwerpen zijn in onze ogen onverantwoord. Dan moet je diep gaan om zo’n ontwerp te beoordelen en met een acceptabel alternatief te komen”.
Dat geldt vooral voor houtconstructies in buitentoepassingen. “We hebben in ons bedrijf nu eenmaal te maken met technische houtwetten”, aldus Brinks. “En de vraag is of het er dan nog wel uitziet zoals de architect het wil.”

Beschikbaar

Cruciaal bij de keuze van een constructiehoutsoort is de beschikbaarheid. Vandaar dat De Groot Vroomshoop bij het engineren steeds vaker in het overleg met toeleveranciers uitgaat van specifieke houtsoorten en daarvan verkrijgbare afmetingen. “Om teleurstelling te voorkomen, ook bij architecten”, zegt Brinks.
Dat zal ook gelden voor één van de komende projecten: de uitbreiding van dierenpark Burgers Zoo. Brinks: “Wij leveren straks op verzoek van de directie de hele constructie onder fsc-label aan. Bij dergelijke hoeveelheden moet dan heel concreet een tijdpad worden afgesproken voor de houtlevering, zodat wij met onze toeleveranciers op één lijn kunnen komen. Gelukkig snapt aannemer BAM dat, die had zich goed verdiept in de problematiek.”

Andere houtsoorten

Werd tien jaar gelden vooral geconstrueerd met vuren en grenen, nu gebeurt dat met tientallen, ook uitheemse houtsoorten. Het Canadese western red cedar is populair, maar ook bijvoorbeeld hardhoutsoorten uit Brazilië. En er is lariks van eigen bodem.
Dergelijke houtsoorten vragen om langdurige studies en testen, want “kun je daarmee lijmen en welke lijm gebruik je dan? In de normen voor onze industrietak wordt daarover niet of nauwelijks gesproken”, aldus Brinks. De Groot Vroomshoop werkt veel met hout uit goed beheerde bossen, fsc of pefc, waarbij laatstgenoemde staat voor Pan European Forest Council. Het gaat in dat geval om hout uit Europa.