Body House, een huis als het menselijk lichaam

Body House, het particuliere rijtjeshuis op Katendrecht in Rotterdam, heeft een onafhankelijk lichaam, een ‘Body’ binnen de kaders van bouwmuren en gevels.

Het team van Monolab Architects en eigenaren passen het concept van ‘een gebouw in een gebouw’ toe op een woning, het Body House.

Het huis bezet een kavel van 6 bij 13 meter in een van drie rijtjes van zeven huizen op Katendrecht, de havenpier ten zuiden van Hotel New York. Het gebied maakt na de herontwikkeling deel uit van de ‘Kop van Zuid’.
Uitgangspunt van het ontwerp is de wens van de opdrachtgevers om in het hart van het huis een living met keuken- en eetruimte te realiseren. Dit hart, de Body, is gesitueerd op de tweede verdieping en staat op zichzelf in de ruimte tussen bouwmuren en gevel. Vanuit deze living kreeg de Body een bijna organische vorm door ‘aanhechting’ aan de voorgevel, de vloer van de eerste verdieping en het dak, het plafond van de vierde bouwlaag.
Architecten en aannemers bouwen binnen de kaders van de regelgeving. Het merendeel van de nieuwbouwwoningen valt daar ruimschoots binnen. Tegen de regelgeving aan werken kan alleen bij gezamenlijke inzet van opdrachtgever, architect en aannemer. Dat is althans de mening van ir. J.W. van Kuilenburg, directeur Monolab Architects: “Goede opdrachten in de zin van vernieuwende ontwerpen zijn zeldzaam. De opdrachtgevers van Body House zijn volkomen in staat een uitdagend proces in te gaan.”
Een programma van eisen (PVE) ontbreekt; een beschrijving van het leefpatroon van de toekomstige bewoners volstaat. Het achterwege laten van een gedetailleerd PVE houdt volgens Van Kuilenburg niet in dat niemand weet waar hij aan toe is. “Het is een dynamisch proces, waarbij ik liever spreek van een ‘zeker gesteld experiment’, omdat de driedimensionale ontwikkeling van het concept kraakhelder is en geen onverwachte ontwikkelingen te verwachten zijn.”

Stedelijk
De woning staat in een stedelijke omgeving. Voor Van Kuilenburg stond voorop dat het daarom een stedelijk huis moet worden. “Een kenmerk van een stedelijk huis is dynamiek. Die is te bereiken door gebruik van verschillende elementen; dat heeft uiteindelijk geleid tot drie deelprojecten.”
Het Body House heeft een betonnen plint, een begane grond als sokkel van zwaar massief beton. Op het dak bevindt zich juist een flexibele bouwvorm, een tentconstructie op het dakterras die voorzien is van enkele vaste getuide staanders en, afhankelijk van het weer en de wens van de eigenaren, met tentdoek is te bekleden.
Hiertussen zit de grote living met de Body. Doordat deze ‘los’ staat in de ruimte kunnen de bewoners vanaf de eerste verdieping omhoog kijken, én vanuit de Body tussen de stalen constructie door of via roostervloeren de ruimte tussen Body en buitenwanden en plint ervaren.
De opdrachtgevers en de architect denken niet slechts in vierkante meters gebruiksruimte maar vooral in kubieke meters kwaliteit. Van Kuilenburg: “Constructief heeft de Body geen logische vorm en is daardoor ruimtelijk zeer verrassend. De ruimte rond het hart krijgt hierdoor kwaliteit.” Vanwege de complexe vorm heeft Monolab Architects het hele Body House tot op de millimeter 3D uitgewerkt.
In de Body zijn opgenomen de badkamer, toiletten, garderobe, installaties en een geheime trap, want een tweede trapopgang is op de body gesitueerd.
Het hart van het huis maakt via de plint, het dak, maar ook aan de voorgevel contact met de buitenwereld. Van Kuilenburg: “De Body heeft zich vervormd en in de gevelopening vastgezet, zodat vanuit de keuken- eetruimte op de tweede verdieping uitzicht in de richting de rivier ontstaat.”
Op de eerste verdieping is een driehoekig venster in de voorgevel opgenomen. Door de lange zijde evenwijdig aan de vloer te houden en zijn lage positie in de gevel, krijgen de bewoners een directe relatie met het (toekomstige) park. Op de derde verdieping is het raam ook driehoekig maar is de lange zijde evenwijdig aan het plafond gehouden. Door zijn hoge en uitwaaierende positie krijgt de kijker een prachtig zicht op de skyline van Rotterdam.
De Body is opgebouwd uit stalen profielen en deels bekleed met plaatmateriaal voorzien van een blauwgekleurd epoxy. Het huis kent enkele betonvloeren van kanaal- of breedplaten. Daarnaast is in overleg met de opdrachtgevers gekozen voor stalen roostervloeren, maar ook voor een zachte vloer op een deel van de derde verdieping. Deze is gemaakt van flexibel kunststof weefsel.

Long
Geen organisme zonder long. De ventilatie-unit zit in de sokkel en is verbonden met een heuse luchtpijp die uitmondt in de ‘O’ van de tekst Body House op de voorgevel. Het hele huis krijgt vloerverwarming. Dat geldt ook voor de 8 millimeter dikke stalen vloer van het keukengedeelte. Hiervoor is een systeem bedacht van een uitgekiend rooster van koperen buisjes die aan de vloer zijn gelast en zijn aangesloten op de laagtemperatuurverwarming. De hele installatie werkt via een warmtewisselaar die op de stadsverwarming is aangesloten.
De bouwmuren zijn aan beide zijden opgebouwd uit een staalconstructie die is uitgevuld met kalkzandsteen. De spouwmuren zijn ankerloos. Volgens Van Kuilenburg bedroeg de bouwtijd van de ruwbouw nog geen vijf maanden. Dat was mogelijk doordat veel elementen waren geprefabriceerd, ook de Body. Het hoofdvolume bestaat uit twee delen die in één keer zijn ingehesen. De knopen zijn uit elkaar gehaald. “Dat gaf ons weliswaar meer modelleer- en tekenwerk, maar het resultaat is mooier.” Daar waar de knopen in het zicht komen is het staal gelast. Op plekken waar de knopen aan het zicht zijn onttrokken, zijn ze gebout.
Om aan de brandwerendheid te voldoen worden rookmelders gemonteerd en is het staal bekleed of gecoat.