Aan het begin van vorige eeuw domineerden fabrieksschoorstenen het stadslandschap en vaak de horizon van het platteland. Ze toonden wáár mensen werkten, wáár goederen geproduceerd werden. Maar fabrieksschouwen worden steeds meer een zeldzaamheid. Moderne fabrieken hebben ze niet meer nodig. De oude schouwen verdwijnen samen met de historische bedrijven, of omdat onderhoud duur is en niemand er het nut van inziet. In de Rupelstreek, ooit een indrukwekkend schoorstenen-landschap blijven er ternauwernood een dozijn over. Het Noord-Franse Roubaix telde oorspronkelijk een 400-tal schouwen, nu resteren er nog een dertigtal.
Toch verandert er wat in de appreciatie van deze industriële symbolen. In Catalonië (waar de Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie verbroederd is met haar Catalaanse zustervereniging) ontstaan steeds meer campagnes voor behoud en restauratie van de traditionele xemeneies. Het industriestadje Terrassa (vlakbij Barcelona) maakt er zelfs zijn handelsmerk van. In Nederland bestaat sedert 1997 een actieve Stichting Fabrieksschoorstenen (STIF), die zich inzet voor behoud en restauratie. In Polen en Italië ontstonden recent initiatieven voor behoud en bescherming van fabrieksschouwen.
In 2004 (het jaar van 'Rijsel Culturele Hoofdstad') organiseerden een aantal Franse organisaties een manifestatie rond de schouwen van Roubaix, les totems roubaisiens. De schouwen waren een aanleiding om respect en eer te betonen voor de textielarbeiders van de stad. Dit evenement kreeg zoveel weerklank dat er besloten werd om voortaan jaarlijks, op 1 mei, een actie op te zetten om het belang de fabrieksschouwen in de aandacht te brengen, en om aldus de herinnering hoog te houden van de arbeid van mannen en vrouwen in het verleden.
Op die wijze ontstond het project Les Beffrois du Travail - de ‘Belforten van de Arbeid’
Na gesprekken met de Franse organisatoren besliste de Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie vzw om deze actie in 2008 ook in Vlaanderen te organiseren, samen met en op dezelfde dag als in Frans-Vlaanderen.
Op 1 mei e.k. zullen in Vlaanderen - als een eerste test - activiteiten georganiseerd worden die kleine en grote fabrieksschouwen in de aandacht plaatsen in Alveringem, Gent, Hasselt, Izegem, Kuurne en Zwevegem.
Waar in Frankrijk het accent vooral ligt op feestvieren rond de schouwen en op artistieke creaties, werd in Vlaanderen voor deze eerste editie vooral geopteerd om informatief en sensibiliserend te werken rond deze merktekens in het landschap.
Meer informatie en het Franse en het Vlaamse programma vindt men op de website van de Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie vzw, www.vvia.be - vervolgens doorklikken naar de inhoudspagina en het desbetreffende hoofdstuk.
1 mei 2008 is de start van een campagne om ook Vlaanderen bewust te maken van de waarde van dit verdwijnend erfgoed. Een campagne die in heel 2008 en begin 2009 zal lopen, en die op 1 mei 2009 moet leiden tot een groots grensoverschrijdend evenement rond fabrieksschouwen in de Nederlanden (Vlaanderen, Noord-Frankrijk en Nederland)
In het kader hiervan zullen de Vlaamse en de Franse initiatiefnemers gezamelijk een aantal websites opzetten, die samen beheerd en ontwikkeld zullen worden: www.belfortenvandearbeid.org, www.beffroisdutravail.org en www.belfriesoflabour.org, en worden ook in de loop van volgende maanden nog activiteiten en initiatieven gepland die in 2009 tot een apotheose moeten uitgroeien.
In het kader hiervan wordt ook een oproep gericht tot lokale groepen, organisaties en bedrijven om mee te werken aan de inventarisatie van de fabrieksschouwen van Vlaanderen, en aan het mee-denken en mee-werken aan projecten voor behoud en valorisatie van dit typische industrieel erfgoed.
- Bouw & Wonen Partners:
