Zandzakken voor de deur

Strobalen met folie of golfplaat ervoor in plaats van het gebruikelijke pleisterwerk. Daaruit bestaat de gevel van het nieuwe kantoor van Sarah Wigglesworth Architects in Londen. Ook de gevel opgebouwd uit zandzakken vol zand en cement die langzaam ‘verstenen’, springt in het oog.

Sarah Wigglesworth en Jeremy Till van Sarah Wigglesworth Architects in Londen hopen met het nieuwe pand van het kantoor een trend te zetten op het gebied van duurzaam bouwen.

Vlak langs het gebouw loopt een spoorlijn. Om treingeluiden buiten te houden, is aan de spoorzijde een zware wand van zandzakken opgetrokken. De strobalen aan de noordzijde zorgen daar voor een goede warmte-isolatie. Aan de zuidzijde staat het opvangen van zonne-energie voor verwarming van de ruimte en de warmwatervoorziening centraal.
Stro geldt als een goedkoop en duurzaam bouwmateriaal. Sarah Wigglesworth Architects koos het als een inheems, milieuvriendelijk product met gunstige isolerende eigenschappen.
Hoewel strobalen kunnen worden gebruikt als constructief element, dienen ze hier alleen als vulling in een houten frame.
In plaats van een pleisterlaag is op de stromuur afwisselend gebruikgemaakt van golfplaat en folie. Hierachter blijft een spouw open voor de ventilatie. De reden voor deze vorm van gevelbekleding is puur een bouwtechnische, stellen architecten Wigglesworth en Till. In het relatief droge westen van de Verenigde Staten hoeft pleisteren geen problemen te geven, in het regenachtige Londen ligt dit anders, menen ze.
Ze wijzen op een Canadees onderzoek, uitgevoerd in Quebec en Ontario, waar een even vochtig klimaat heerst als in Londen. Dat wijst uit dat in bepleisterde muren condens kan ontstaan met rottend stro als gevolg. De veel gebruikte leempleister blijkt dit condenswater onvoldoende af te voeren. De problemen bij dit soort constructies blijken vaak nog verergerd te worden, leggen ze uit, door een slordige detaillering, vooral rond openingen aan de boven- en onderzijde van de muur.

Uiterlijk
Innovatief bedoeld is ook de zandzakkengevel. Het uiterlijk ervan zal in de loop der jaren veranderen. De zakken zijn gevuld met een mengsel van zand, cement en leem. Ze zullen vuil worden, verkleuren en uiteindelijk vergaan. Als het zover is, zal het mengsel dat erin zit, hard zijn geworden. Dan blijft een muur over waarin de vorm van de zakken zichtbaar blijft.
Tussen de zandzakken en de draagmuur zit een scherm dat regen tegenhoudt. De zakken zitten vast aan zowel het regenscherm als aan de draagmuur. Aan deze muur zijn de zakken vastgemaakt met L-vormige ankers.
De duurzaamheid door het gebruik van eenvoudige materialen uit de streek en de kostenbesparingen gingen hand in hand toen er ramen in de zandzakkengevel moesten komen. De benodigde kozijnen zouden behoorlijk aan de prijs zijn. Afgedankte bielzen die langs het spoor lagen, boden ad hoc een goedkoop alternatief dat tegelijk aansluit bij de opvattingen van Wigglesworth en Till over het gebruik van materialen die in de buurt beschikbaar zijn.

Geen nood
De met folie beklede strobalengevel is ‘vorm- en kleurvast’, maar kan bij vervanging van de folie een ander gezicht krijgen. De noodzaak van zo’n renovatie zal zich volgens de architecten niet op korte termijn voordoen. In de offshore heeft hetzelfde materiaal jarenlang stormen getrotseerd. Voor het voortbestaan in Londen maken ze zich daarom weinig zorgen. “Als op de langere termijn de folie toch op blijkt te zijn, vervangen we hem. Eventueel in een andere kleur.”
Mocht met het stro ondanks alle voorzorg toch ooit iets misgaan, dan is er geen nood, stellen de ontwerpers. Nieuwe balen kosten een paar euro per stuk en elke handige doe-het-zelver kan ze in deze gevel plaatsen.