Spoorbouwer Strukton heeft bij het begin van de bouw van de Schipholspoortunnel aan medebouwer HBW voorgesteld om de winst vervroegd te nemen en een deel ervan 'niet te laten zien'. Zo verklaarde voormalig voorzitter Nagtegaal van de Raad van Bestuuur van KSS het gebruik van de vele valse facturen tegenover de enquêtecommissie naar de bouwfraude.
Strukton-topman Koelman heeft dit toegegeven, zij het schoorvoetend. In eerste instantie zei hij dat het besluit door verschillende mensen was genomen. Na aandringen van de commissie gaf Koelman toe dat hij zelf achter de beslissing zat.
De enquêtecommissie probeert deze week boven water te krijgen wat er precies gebeurd is bij de aanleg van de Schipholtunnel. Strukton en HBW, samenwerkend in de bouwcombinatie KSS (Kombinatie Schipholspoortunnel) stuurden elkaar tussen 1990 en 1996 in totaal 189 facturen toe, ter waarde van 29 miljoen gulden. Daarvan waren de meeste vals.
Winst afromen
Volgens administrateur Schenk, die eerder op de dag getuigde, waren de valse facturen echter bedoeld om in de kwartaaloverzichten de winst af te romen. "Zo werd de winst in de boeken laag gehouden met het oog op onderhandelingen over volgende deelprojecten van de tunnel", aldus de administrateur. Hij was er namelijk achter gekomen dat een accountant van de opdrachtgever NS inzage had in zijn administratie.
Nagtegaal bestreed dat het bij de valse facturen om het benadelen van de opdrachtgever ging. Strukton wilde geld sluizen naar de bouw van de Willemspoortunnel in Rotterdam omdat dit project slecht liep, aldus Nagtegaal. Hij benadrukte dat de winstneming hierdoor voor HBW vervroegd werd, maar dat Strukton sowieso gewend was om de winst eerder te nemen.
Nagtegaal zei er overigens pas later te zijn achtergekomen dat de winstneming via valse facturen liep. "Ik wist dat een deel versluierd zou worden, maar in eerste instantie niet hoe. Toen ik erachter kwam, heb ik het laten gebeuren. Wij hebben het niet gezien als strafbaar feit", benadrukte de gepensioneerde bouwdirecteur.
Ook Schenks directe baas, KSS-projectdirecteur Reitsma, wees het vermoeden dat de winst afgeroomd werd omdat nog onderhandeld moest worden met de NS, van de hand. Hij bevestigde wel dat de Raad van Bestuur opdracht heeft gegeven tot het systeem van valse facturen.
Zwarte kas
Reitsma bevestigde binnen KSS een zwarte kas bijgehouden te hebben, waarmee vakantie- en invalkrachten betaald werden. De kas liep vol door de verkoop van restmateriaal, zoals partijen ijzer. Het was volgens Reitsma handig om "wat geld bij de hand te hebben" op een project.
Zelf heeft hij ook via deze kas uitgaven gedaan voor privédoeleinden, zoals het laten neerzetten van een schuifpui, het installeren van een keuken en het leggen van een vloer in een schoonheidssalon. Nadat de zaak aan het licht was gekomen, is de kas inclusief boetes alsnog met de fiscus afgerekend.
Nagtegaal zei af te weten van de zwarte kas, die bij het project werd bijgehouden. "Sinds ik in de bouw zit, is dat een gebruik."
Klokkenluider
In 2000 bevestigde accountantskantoor KPMG een verhaal van KSS-medewerker Zinhagel, die gewag maakte van de fraude. Het Openbaar Ministerie kwam eind 2001 tot een schikking met HBG en Strukton. Dit riep een storm van protest op in de Tweede Kamer en leidde samen met de schaduwboekhouding van Koop Tjuchem, die toen ook net was onthuld, tot de parlementaire enquête.
Koelman
Strukton-topman Koelman, tevens lid van de Raad van Bestuur van KSS, liet tijdens zijn verhoor weten dat Strukton Betonbouw BV het niet zag zitten om de winst die werd verdiend bij de bouw van de Schipholtunnel te delen met andere delen van het bedrijf. Het geld werd daarom met behulp van valse facturen doorgesluisd naar minder winstgevende projecten. Koelman was overigens niet van zins het boetekleed aan te trekken: "Ik weiger om hier één fout toe te geven", zo sprak hij. Hij deed de handelswijze van zijn bedrijf af als "onhandig gedoe".
Noch Koelman, noch Nagtegaal vond dat er door de valse facturen kan worden gesproken van een benadeling van opdrachtgever NS en daardoor van de Nederlandse staat als aandeelhouder. De boete van 10 miljoen gulden die beide bedrijven daarvoor moesten betalen, vonden ze dan ook onterecht.
Van Schaik
Accountant Van Schaik van Deloitte en Touche was controlerend accountant bij de bouw van de Schipholtunnel. Tijdens zijn verhoor door de bouwenquêtecommissie noemde hij de handelswijze van de KSS-directie met betrekking tot de valse facturen "geraffineerd". Niet alleen zijn bedrijf, maar ook accountants van KPMG en Ernst & Young hebben niets gemerkt van het gesjoemel met rekeningen, merkte hij op. "KSS is erin geslaagd ons om de tuin te leiden."
Hij meent dat het als accountant niet mogelijk was om te weten of prestaties op facturen, die door zowel Strukton als HBW waren ondertekend, wel waren uitgevoerd. De enige vreemde rekening die hij ooit tegenkwam, was die voor de schoonheidssalon die al eerder vandaag ter sprake kwam. Toen hij die factuur aankaartte, werd dit gecorrigeerd.
