"Het onderwijs speelt een sleutelrol in de transitie naar biobased en circulair bouwen," zegt Ute Sass-Klaassen, lector Duurzaam Bosbeheer aan Hogeschool Van Hall Larenstein (HVHL). "Studenten van groene opleidingen moeten beter begrijpen welke houtkwaliteiten de bouw vraagt, terwijl studenten van technische opleidingen moeten weten waar dat hout vandaan komt en waarom verantwoord bosbeheer essentieel is."
Volgens Sass-Klaassen is het belangrijk dat opleidingen hun onderwijs afstemmen op de eigen sector, maar ook verbinding zoeken met andere disciplines. "We hebben geen generalisten nodig die overal iets van weten, maar vakmensen met een sterke inhoudelijke basis; bosbeheerders, houttechnologen en ontwerpers die hun rol kennen in de keten van bos tot bouw. En dat vraagt niet alleen om vaardigheden, maar ook om diepgaande kennis van houtkwaliteit, bosbeheer en materiaaleigenschappen."
Uitdagende thema's stimuleren interesse bij studenten
Er is geen gebrek aan uitdagingen in het bos: klimaatverandering in combinatie met ziekten en plagen, zoals de letterzetterkever, veroorzaken grootschalige sterfte, vooral bij fijnspar. Daarom maken naaldbossen steeds vaker plaats voor gemengde bossen met meer loofhoutsoorten, wat bossen weerbaarder maakt en het houtaanbod verschuift van naald- naar loofhout.Deze ontwikkelingen vragen om samenwerking tussen sectoren én generaties. Het onderwijs speelt hierbij een sleutelrol door studenten te laten begrijpen wat deze veranderingen betekenen voor het bos, de houtkwaliteit en de bouwpraktijk.
Hoewel de interesse in houtbouw groeit, blijft communicatie over bosbeheer een uitdaging. In de samenleving leeft nog vaak het beeld dat houtoogst per definitie negatief is. "Juist daarom is het belangrijk dat studenten leren en ervaren dat het niet draait om overal te oogsten," zegt Sass-Klaassen. "In multifunctionele bossen gaat het om evenwicht: houtoogst kan juist bijdragen aan een duurzame materiaalstroom voor de bouw. Zo worden studenten goed geïnformeerde ambassadeurs van de sector."
Nieuwe modules en een minor
Binnen HVHL draait sinds het studiejaar 2024/2025 de module Duurzaam Bosbeheer voor Hoogwaardige Houttoepassingen, onderdeel van de opleiding Bos- en Natuurbeheer. Studenten leren waar en hoe hout kan worden geproduceerd met behoud van ecosysteemdiensten zoals waterkwaliteit, recreatie en CO₂-vastlegging, en hoe zo de claim van bouwen met een hernieuwbaar materiaal wordt waargemaakt.Daarnaast staat de nieuwe minor Van Bos naar Bouw (werktitel) op de planning, ontwikkeld samen met Wageningen University & Research (wo), Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (hbo), Yuverta (mbo) en partners uit de bos-, hout- en bouwsector. De minor behandelt thema's als houtvoorziening in Europa en Nederland, certificering, milieuberekeningen (zoals Life Cycle Analysis) en de mogelijkheden voor hoogwaardige toepassingen van Nederlands hout.
Kennis en praktijk hand in hand
De onderwijslijn is zowel kennis- als praktijkgericht. Studenten verdiepen hun theoretische kennis via veldwerk en practica, bezoeken houtverwerkende bedrijven en bouwprojecten, en werken aan actuele vraagstukken uit het werkveld.Het programma sluit aan bij andere initiatieven, zoals de Minor Houtbouw van de Hogeschool van Amsterdam (onder leiding van Lidewij Lenders) en de internationaal goed ontvangen online cursus 'Sustainable Building with Timber', ontwikkeld door de Technische Universiteit Delft en partners, waaronder FSC Nederland. Deze gratis cursus, met inmiddels meer dan 5.600 deelnemers, laat zien hoe hout een volwaardig alternatief kan zijn in de transitie naar duurzaam bouwen.
Om de kennisbasis verder te verbreden, is samenwerking tussen onderwijs- en kennisinstellingen en de praktijk cruciaal. Naast ketenprojecten zoals SIA Hoogwaardig Houtgebruik loopt ook het initiatief WOODED, onder leiding van Hogeschool Saxion met Hogeschool Utrecht, HVHL, Centrum Hout, FSC Nederland en verschillende partners. Dit project versterkt de onderzoekscapaciteit en vergroot de impact van onderwijs en onderzoek rond hoogwaardig houtgebruik in de bouw.
