Er is veel maatschappelijke discussie over integratie. Het gaat dan vooral om langdurig arbeidsongeschikten of de integratie van immigranten. Ook in de bouwsector is steeds meer sprake van integratie en veranderende rollen. Dit impliceert niet alleen een andere benadering van het opdrachtgever- en opdrachtnemerschap. Walter Parlevliet schetst in een nutshell een aantal ontwikkelingen.
Daar waar het ontwerp (‘design’, D’) in de klassieke setting van de opdrachtgever werd ontvangen en de aannemer conform het ontwerp uitvoerde (‘build/construct, B’), zien we als eerste stap de bouwteamfiguur. In deze variant gaat de opdrachtgever en de aannemer gezamenlijk een ontwerp realiseren. De uitvoering blijft bij de aannemer rusten.
Het voordeel voor de opdrachtgever is dat de aannemer onvolkomenheden in het ontwerp in een vroeg stadium kan traceren, meedenkt met de ontwerpmogelijkheden en het ontwerp heeft verinnerlijkt, en het daarna ook zal uitvoeren. De bouwteamovereenkomst geeft vooral efficiencyvoordelen.
Een stap verder is dat de aannemer niet meer met de opdrachtgever gezamenlijk ontwerpt, maar deze ontwerpverantwoordelijkheid – naast de uitvoeringsverantwoordelijkheid – op zich neemt. We spreken dan over een Design & Build of Design & Construct contracten. Ook de term Turnkey-overeenkomsten komen we hier tegen. Dogmatisch is er weliswaar een verschil tussen Turnkey-overeenkomsten en de D&C-contracten, in de roll-out van de overeenkomst zal er praktisch gezien echter geen betekenisvol verschil zijn.
Voor de contracten waar zowel de ontwerp- als uitvoeringsverantwoordelijkheid bij de aannemer zijn verenigd, hebben de UAV-GC 2000 het licht gezien. Los van de discussie in de doctrine of een contract met daarin ontwerp- en uitvoeringsverantwoordelijkheid een gemengde overeenkomst is, dat wil zeggen een samenneming is van de rechtsfiguur van opdracht en aanneming van werk, heeft de UAV-GC een fictie opgenomen dat het D&C-contract een overeenkomst is van aanneming van werk.
Het voordeel voor de opdrachtgever is dat hij één loket heeft waar hij te rade kan gaan of dat hij in het ergste geval aansprakelijk kan stellen, zonder dat de discussie ontwerp- of uitvoeringsgebreken van belang zijn. Immers in deze variant is de aannemer links- of rechtsom in beginsel verantwoordelijk te houden. Dat kan anders zijn als de opdrachtgever zich bij wijze van dwingende instructies heeft bemoeid met het ontwerp.
Lifecyclebenadering
In de D&C-variant kan de opdrachtgever nog wel enigszins zijn wensen kwijt. De opdrachtgever stelt het programma van eisen op, waarna de aannemer zal ontwerpen en uitvoeren. In dit verband komen we vaak de functionele bestekken met prestatie-eisen tegen.
De aannemer moet zorgen dat het werk zodanig wordt ontworpen en uitgevoerd, dat door de opdrachtgever bepaalde prestaties worden behaald.
Vaak zien we aan de Design & Build-contracten ook een onderhoudscomponent (‘maintain, M’) gekoppeld. Het gaat dan om onderhoud gedurende een langere periode dan de reguliere. Het voordeel voor de opdrachtgever is dat de aannemer het werk zodanig zal ontwerpen en uitvoeren dat de onderhoudskosten beheersbaar blijven. Deze optimalisatiegedachten weerspiegelen een lifecyclebenadering. Er wordt meer gedacht in ‘total costs’.
Bij samenwerkingsvormen met overheden zien we naast bouwprocesfuncties als ontwerp en uitvoering ook onderhoud, exploitatie en financiering (finance, F) een rol spelen. Een bekende samenwerkingsvorm met de overheid is de publiek private samenwerking (pps), daarbij is met name financiering door een private partij of consortium van partijen een kenschets. Er worden DBFM, DBFO of varianten daarop gesloten.
De private partij of consortium van partijen zal een gezamenlijke verantwoordelijkheid nemen voor ontwerp, uitvoering, (meerjarig) onderhoud (bijvoorbeeld 30 jaar), financiering en exploitatie. Na ommekomst van een bepaalde periode zal het werk worden overgedragen (transfer, T) naar de opdrachtgever. Al met al zien we ook in de bouw dat integratie en veranderende rollen aan de orde van de dag zijn.
- Bouw & Wonen Partners:
