De verslechterde conjunctuur is volgens hoogleraar sociale wetenschap De Zwaan de oorzaak voor de strijd tegen bouwkartels.
De fel ontbrande strijd tegen bouwkartels is een rechtstreeks gevolg van de verslechterde conjunctuur en de snelle opmars van de Amerikaanse ondernemingscultuur. Dat stelt de Amsterdamse hoogleraar sociale wetenschap A. de Swaan.
De hardnekkigheid waarmee aannemers hun onderonsjes houden, komt voor De Swaan niet als een verrassing. Economisch gezien moeten illegale kartels door de werking van de markt eigenlijk snel uit elkaar vallen. Wie echter oog heeft voor de sociale aspecten, komt volgens de professor een stuk dichter bij de praktijk van alledag.
“Als mensen elkaar lang kennen, ontwikkelen ze gaandeweg loyaliteiten. Er kunnen ruzies oplaaien, maar die mogen de trouw aan de groep niet aantasten”, zo betoogde De Swaan tijdens het jaarcongres van de projectontwikkelaarsorganisatie Neprom in Wassenaar.
“Wie de groepsgeest doorbreekt door gezamenlijke zaken aan de grote klok te hangen, wordt voor eens en voor altijd buitengesloten als verrader. Als zo’n deserteur tegen iets lagere tarieven veel opdrachten binnenhaalt, zullen de collega’s hem waar mogelijk dwarszitten. Enkel al de verstoting door eigen vakgenoten is een gruwel.”
De Swaan constateert dat ondernemers, hoge ambtenaren en bewindslieden allen het ordeningsmechanisme een kwestie vonden voor ingewijden. De Brusselse drang om de wetgeving ten aanzien van de mededinging aan te scherpen, werd ervaren als inbreuk op ‘s lands gewoonten. “De Nederlandse regering was geneigd de bouwkartels te gedogen. Ik vermoed dat de Haagse geuzen stiekem morrelden aan de oppermacht van Brussel.”
Sluis
Voor professor De Swaan is duidelijk dat de Europese Unie de sluis heeft opengezet voor Amerikaans liberalisme. Een nieuwe mentaliteit doordrenkt met het vrije marktdenken, zet oude samenwerkingsvormen in de verdachtenbank. Gelijktijdig treedt een verschuiving op in de bestuurscultuur van organisaties en ondernemingen.
“Meer en meer komt het beheer in handen van mensen die niet zelf eigenaar zijn. Accountants, advocaten en consultants treden op als zaakwaarnemer. Hun enige missie is het belang van hun opdrachtgever zo goed mogelijk te behartigen. Al te vaak worden alle morele overwegingen uitgesloten.”
De moraal van de zaakwaarnemers is er volgens De Swaan op gericht om binnen een zo kort mogelijk tijdsbestek het onderste uit de kan te halen. “Die manier van doen leidt tot een steeds verdere juridisering van het dagelijks leven. Want als het niet in geregeld overleg binnenkamers kan worden uitgepraat, dan maar op het scherp van de snede met de wet in de hand tot in de rechtszaal. De nieuwe claimcultuur is in Nederland nog maar net begonnen.”
