In 2004 lanceerde Vitra een Home Collection, waarin designklassiekers zijn opgenomen naast re-edities en producten van moderne designers. Was Vitra tot de introductie van de Home Collection voornamelijk actief op het gebied van kantoorinrichting en haar collecties overwegend gericht op zakelijke klanten, met deze introductie kreeg de onderneming er een nieuwe doelgroep bij: de op design gerichte individuele klant.
Omdat er voor de presentatie van de Home Collection op de Vitra Campus in Weil am Rhein tot dusverre geen ruimte ter beschikking stond, kregen de architecten Herzog & de Meuron uit Basel in 2006 de opdracht voor de Home Collection het VitraHaus te ontwerpen en daarmee het prominente ensemble van Vitra-gebouwen uit te breiden met een bouwwerk dat dankzij zijn opvallende ligging en zijn markante vorm de functie van oriëntatiepunt op de Vitra Campus toekomt. Het VitraHaus staat in het noorden van het terrein vóór het omheinde fabrieksterrein en staat als nieuwkomer naast het Vitra Design Museum van Frank Gehry (1989) en het congrespaviljoen van Tadao Ando (1993).
De grootte van het beschikbare stuk grond maakte het mogelijk het gebouw zo ver mogelijk van het Vitra Design Museum en de poort verwijderd te houden, zodat de markante Streuobstwiesen, de velden met her en der een hoogstamfruitboom, een restant van de traditionele fruitteelt, op het ervoor liggende terrein behouden konden blijven.
Het concept van het VitraHaus verbindt twee thema’s die in het oeuvre van Herzog & de Meuron steeds terugkeren: het thema van het oerhuis en het thema van de stapeling van ruimten. In Weil am Rhein lag het voor de hand terug te keren naar de idee van het uit vijf vlakken bestaande oerhuis, omdat het om een gebouw gaat waarin inrichtingsvoorwerpen voor gebruik in woningen worden gepresenteerd. De verhoudingen en de afmetingen van de ruimten herinneren aan vertrouwde ruimtes met een connotatie van gerieflijk wonen – de architecten spreken van een «domestic scale». De afzonderlijke «huizen», die over het algemeen niet meer dan een presentatieruimte zijn, worden opgevat als abstracte elementen; ze zijn op enkele uitzonderingen na alleen aan de kopse kanten voorzien van glas en zien eruit alsof ze rechtstreeks uit een extrusiepers afkomstig zijn.
De ingenieuze stapeling voltrekt zich over vijf niveaus waarvan sommigen de respectabele hoogte bereiken van vijftien meter. De stapeling en de verbindingen van de twaalf huizen, waarvan de vloerplaten telkens de nok van het niveau eronder doorsnijden, leveren een driedimensionaal samenspel op van een stapel huizen, die op het eerste gezicht bijna chaotisch aandoet. De antraciettint van de buitenste pleisterlaag brengt eenheid in het complex, «aardt» het en verbindt het met het landschap eromheen. Als een kleine, verticaal gelaagde stad fungeert het VitraHaus als nieuwe opmaat voor de Campus. Een met hout beplankt plein vormt het open centrum met centrale toegang.
Op het plein groeperen zich vijf gebouwen: een congresgedeelte, een expositieruimte voor een representatief staal van de stoelencollectie van het Vitra Design Museum en een staalkaart producten uit de Vitra Design Museum Shop, de foyer met receptie en garderobe en een café met buitenterras voor gebruik in de zomer. Met de lift bereiken de bezoekers de vierde en hoogste verdieping, waar de rondgang begint. Komt men uit de lift, dan biedt de beglaasde noordkant van de ruimte een fantastisch uitzicht op de Tüllinger Hügel omgeving. Aan de overzijde – hier is de glazen gevel ten behoeve van een buitenterras naar achteren geplaatst – openbaart zich een panorama over Basel met de gebouwen van de farmaceutische industrie. Zoals blijkt uit de rondgang door het huis, is de oriëntatie van de huizen geenszins toevallig tot stand gekomen, maar afgestemd op de uitzichten en het landschap.
De complexiteit binnen wordt niet alleen bereikt door de hoekvormige doorsnijding van de afzonderlijke huizen, maar ook door de integratie van een tweede geometrisch concept. Alle trappen zijn in organisch gevormde volumes geïntegreerd die zich als grote wormachtigen door de afzonderlijke niveaus een weg vreten: nu eens openen zich spannende visuele relaties tussen de verschillende huizen, dan weer versperren de installaties het zicht. Met een maximale lengte van 57 meter, een breedte van 54 meter en een hoogte van 21,30 meter steekt het VitraHaus uit boven de andere gebouwen van de Campus.
Er werd bewust gekozen voor een gebouw met variabele hoogtes en niet voor een horizontaal gebouw, zoals voor productiehallen typisch is, maar een zuinig met de grond omgaand, verticaal georiënteerd bouwwerk dat in velerlei opzicht een overzicht verschaft: overzicht over het omringende landschap en de productielocatie, maar ook overzicht over de Home Collection. De binnenen buitenruimte doordringen elkaar evenzeer als de twee vormenwerelden; de orthogonaal-polygonale, van buitenaf zichtbare – en de organische, die altijd weer zorgt voor ruimtelijke verrassingen, de – aldus Herzog & de Meuron – «geheime wereld» met zijn suggestieve, bijna labyrintische karakter.
De bezoekers doorkruisen op hun weg door vijf verdiepingen de Vitra Homekosmos, om ten slotte weer bij het uitgangspunt terug te keren. Het VitraHaus heeft een dag- en een nachtaanzicht. Want 's avonds slaat de oriëntering om: kijkt men overdag vanuit het VitraHaus uit op het landschap, als het donker is straalt het van binnenuit verlichte gebouw naar buiten, terwijl de eigen vormen opgaan in de duisternis. De ruimten openen zich, de glazen fronten worden bij wijze van spreken vitrines die schijnen over de Vitra Campus en de omgeving.
Welkom thuis.
Welkom thuis bij het VitraHaus in Weil am Rhein (DE).
