Terwijl in de media heel wat aandacht ging naar een mogelijke sluiting van de Opel-fabriek in Antwerpen, zijn in de Vlaamse bouw op anderhalf jaar tijd evenveel jobs verdwenen als Opel Antwerpen momenteel tewerkstelt: ongeveer 2.700. Maar dit jobverlies verliep geruisloos want een na een in duizenden KMO’s. De Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) verwacht op korte termijn ook weinig beterschap. Het aantal vergunningen voor nieuwe woningen is dit jaar met 18% gedaald. Toch blijft de VCB ervan overtuigd dat de bouwnijverheid nog heel wat groeipotentieel bezit. De overheid moet dan wel via een eco-Keynesiaans beleid de sector voluit ondersteunen bij de realisatie van een groene bouweconomie. De VCB heeft hierover zopas een studierapport uitgebracht. De groene bouweconomie kan op termijn voor 16.000 bijkomende én duurzame bouwjobs zorgen.
Tewerkstelling in de bouw
Jobverlies vanaf eind 2008
Tot midden vorig jaar kon de tewerkstelling in de bouw nog stabiel blijven. Maar volgens de eerste cijfers van 2009 begint de daling van de bouwactiviteit intussen ook de tewerkstelling in de bouw aan te tasten. In de Belgische bouw zijn de laatste maanden ongeveer 4.500 jobs verloren gegaan en in de Vlaamse bouw ongeveer 2.700.
De tewerkstelling is het sterkst gedaald bij de ruwbouwbedrijven: met 6% in vergelijking met begin 2008. De voltooiingsbedrijven (schilders, schrijnwerkers, installateurs centrale verwarming en sanitair) zijn voorlopig nog bezig, met name met de afwerking van woningen die veel eerder werden vergund. Bij deze bedrijven is het jobverlies vooralsnog beperkt gebleven tot 2%. De opdrachtgevers van een nieuwe woning laten die nu trouwens versneld afwerken om maximaal gebruik te kunnen maken van het verlaagd BTW-tarief.
Belang van een verlaagd BTW-tarief
Zonder verlaagd BTW-tarief was de situatie nog erger geweest. Heel wat opdrachtgevers werden effectief door deze maatregel gestimuleerd om te bouwen, ondanks de diepe crisis. Maar de maatregel geldt vooralsnog maar tot het einde van dit jaar. Als een opdrachtgever nu nog een vergunningsaanvraag voor een nieuwe woning moet indienen, zal hij niet meer tijdig de bouw kunnen laten starten om van het verlaagd tarief te kunnen genieten. Het verlaagd BTW-tarief dreigt dus geen enkel effect meer te hebben op het aantal nieuwe vergunningsaanvragen, tenzij de overheid de maatregel verlengt. De VCB pleit dan ook uitdrukkelijk voor een verlenging.
Woningbouw
Forse daling in vergunningen
Uit de zopas bekend gemaakte statistieken voor de eerste helft van dit jaar blijkt dat het aantal vergunde nieuwe woningen in Vlaanderen met circa 18% is verminderd in vergelijking met de eerste helft van vorig jaar. Voor huizen bedroeg de daling 17% en voor flats zelfs 20%.
In Vlaanderen piekten de stedenbouwkundige vergunningen voor nieuwe woningen in 2005 en 2006 tot ongekende hoogten. Een eerste terugval kwam er in 2007 maar in 2008 kon het totaal aantal vergunningen voor nieuwe woongelegenheden zich nog op een niveau van 35.000 handhaven, ondanks de financiële crisis die eind 2008 uitbarstte.
In het Waalse gewest kon de woningbouw zich tot en met 2008 op een historisch hoog niveau handhaven. Maar ook in dit gewest zien wij nu een bruuske daling van 18% voor de eerste helft van 2009 tegenover de eerste helft van 2008.
Aarzeling voor komende maanden
Zopas heeft de VCB de Vlaamse woningbouwers bevraagd. Bij de meeste woningbouwers ligt de bouwactiviteit nu op een lager pitje of hoogstens op hetzelfde niveau als voor de bouwvakantie. In het begin van dit jaar zag geen enkele woningbouwer in zijn orderboeken het aantal appartementsprojecten toenemen. Daarin is intussen wel enige beterschap gekomen. Voor de huizenbouw liepen de antwoorden zeer sterk uiteen: 48% heeft nu meer nieuwe huizen in portefeuille dan voorheen maar 38% minder en 14% evenveel als vroeger.
Bevraagd naar het aantal nieuwe contracten dat zij de komende drie maanden verwachten, antwoordden de woningbouwers terug met veel meer terughoudendheid. Voor de appartementsbouw verwacht maar 30% een stijging van het aantal contracten en voor de huizenbouw amper 19%. Kortom, bij de Vlaamse woningbouwers bestaat nog heel wat onzekerheid. Een verlenging van het verlaagd BTW-tarief op nieuwbouw is van cruciaal belang om de toekomstige activiteit voor de woningbouwers weer veilig te stellen.
Niet-woongebouwen
Hoog volume vergunde niet-woongebouwen
Wat betreft het volume aan niet-woongebouwen (onder meer industrie-, handels- en kantoorgebouwen), bereikten wij de laatste jaren in Vlaanderen een piek. In 2007 werd in Vlaanderen 43,6 miljoen m³ vergund – een historisch record – en in 2008 nog altijd 40,1 miljoen m³.
In het Waalse gewest daarentegen is het vergund volume aan niet-woongebouwen de laatste drie jaar op een historisch laag niveau van amper 5 miljoen m³ per jaar blijven steken. Belangrijk voor de Vlaamse bouwbedrijven is dat tegelijk ook in Brussel tijdens de voorbije jaren nog weinig niet-woongebouwen werden vergund, amper voor 1 à 1,2 miljoen m³ per jaar. In de eerste helft van 2009 bedroeg het vergund volume in het Brusselse gewest zelfs niet meer dan 287.000 m³.
Volume zegt evenwel niet alles. Zo hebben kantoorgebouwen een veel grotere economische waarde dan logistieke loodsen. In het Brusselse Gewest worden traditioneel vooral kantoorgebouwen opgetrokken. Zij vertegenwoordigen er doorgaans meer dan 50% van het vergund volume voor niet-woongebouwen. In dit gewest is nu niet alleen het totale volume niet-woongebouwen afgenomen. Bovendien is het aandeel aan kantoorgebouwen in het totaal vergund volume voor niet-woongebouwen in het Brusselse Gewest tot minimale proporties herleid, in 2008 tot amper 12% of ongeveer 40.000 m³.
Negatieve verwachtingen
Daarenboven is het in het huidige moeilijke economische klimaat helemaal niet zeker dat de gebouwen die intussen vergund zijn, ook effectief zullen worden uitgevoerd. Gezien de lange beslissings- en proceduretijd bij grotere niet-woongebouwen gaat het vaak om projecten waarvoor nog voor het begin van de financiële crisis in het najaar van 2008 een vergunning werd aangevraagd. Het gevaar is groot dat deze projecten voorlopig op ‘hold’ worden geplaatst zolang de crisis aanhoudt.
Dit verklaart waarom bij de aannemers die in de niet-woongebouwensector werken uitvoeren, de toekomstverwachtingen overwegend negatief zijn, ondanks het omvangrijk vergund volume. De VCB heeft hen onlangs bevraagd. Maar liefst 56% van de respondenten voorzagen voor zowel het aantal contracten als de rendabiliteit de komende zes maanden een daling.
- Bouw & Wonen Partners:
